ماسولوس، این بنا به طور کامل از سنگ مرمر ساخته شده و با مجموعه ای از مجسمه های قابل توجه تزیین شده بود. این بنا در لیست عجایب هفت گانه جهان قرار داشته و پس از آن نامش بر روی مقبره ها باقی ماند. این مقبره در اثر یک زلزله مخرب و به همراه بسیاری از بخش های قلعه بدروم در سال ۱۵ پیش از میلاد تخریب شده و نتوانست باقی بماند. قطعات پودیوم و ستون ها باقی مانده در حالی که برخی از مجسمه های تزیینی را می توان در موزه بریتانیا در لندن مشاهده نمود.
ماسولوس یکی از فرمانداران ایرانی بود که به طور نیمه مستقل در منطقه کاریا در جنوب غربی ترکیه امروزی در سال ۳۷۷ پیش از میلاد حکومت می کرده است. او در حدود ۳۷۰ سال پیش از میلاد هالیکارناسوس را به عنوان پایتخت خود انتخاب نمود. هالیکارناسوس در حال حاضر یک شهر باستانی مشهور بوده که به عنوان محل تولد هرودوت، مورخ قرن پنجمی شناخته می شود و تاریخ آن به دوران برنز باز می گردد. ماسولوس شهر را بزرگتر ساخته و بسیاری از ساختمان های زیبا، یک بندر جدید، کاخ و همچنین چندین عبادتگاه را به آن اضافه نمود. منطقه کاریا به لطف کنترل و توسعه شهرهای ساحلی موفق شد تا در تجارت شرق مدیترانه سرمایه گذاری کرده و بتواند با بندر رودوس تبادلات تجاری بسیاری داشته باشد. قوانین ساخت و ساز حاکم منطقه باعث ایجاد شبکه ای از راه ها برای سهولت دسترسی اماکن و همچنین افزایش رفاه منطقه گردید که موجب شد تا درامد های مالیاتی به سوی پایتخت روانه شود.
ماسولوس و هالیکارناسوس
ثروت هایی که در صندوق های سلطنتی کاریا انباشته شده بود در یکی از بزرگترین پروژه های ساختمانی شخصی که در جهان باستان وجود داشته است مورد استفاده قرار گرفت. زمانی که ماسولوس در سال ۳۵۳ پیش از میلاد درگذشت بدن او در مکانی که به ماسولیون یا ماسولوم شناخته می شد در هلیکارناسوس دفن گردید. این آرامگاه توسط حاکم برای خود و فرزندانش در سال ۳۶۷ پیش از میلاد شروع به ساخت نموده و توسط خواهر همسرش به نام آرتمیسیا (Artemisia) به اتمام رسید. این مقبره احتمالا در سال ۳۵۰ پیش از میلاد تکمیل گردیده است، هرچند آرتمیسیا یک سال پیش از آن درگذشته بود. او نیز احتمالا توسط همسر و نسل های بعدی خانواده اش به خاک سپرده شد. این مقبره به عنوان یک بنای مقدس برای شهر و سلسله در نظر گرفته شده و همچنین در مرکز شهر واقع شده بود که توسط یک راه پله بزرگ به آگورا (agora) متصل می شده است.
ماسولوم یا مقبره ماسولوس
ساخت مقبره ماسولوس با توجه به نوشته های ویتروویوس (Vitruvius) در قرن یکم پیش از میلاد گفته شده که تحت نظارت پیدیوس پیرا (Pythius of Priene) و مجسمه ساز به نام ساتیروس (Satyrus) انجام شده است. این بنا همانند خود منطقه کاریا ترکیبی متمایز از ویژگی های معماری یونانی، خاور نزدیک و مصر بوده است. همچنین این مقبره از سنگ مرمر آناتولی و پنتلیک و در یک مزرعه مستطیلی شکل ساخته شده است که شامل یک سقف هرمی و پلکانی می باشد. در بالای سقف مجسمه بزرگی از ماسولوس سوار بر ارابه ای در پوشش هرکول طراحی شده که توسط خود پیدیوس ساخته شده است.
حفاری های مدرن در هالیکارناساس ابعاد واقعی موسولوم که امروزه تنها بخش هایی از آن باقی مانده است را نشان می دهد. پایه این مقبره در حقیقت به اندازه ۳۸ در ۳۲ متر بوده که این موضوع را می توان از سنگ های گوشه که هنوز باقی مانده است متوجه شد. این بنای شگفت آور دارای ۳۶ ستون و هرمی با ۲۴ پله بوده است. سنگ سردر باقی مانده از این بنا نشام می دهد که فاصله ستون های چقدر بوده است و از این طریق می توان به ابعاد کلی ساختمان برابر با ۳۲ متر در ۲۶ متر رسید. علاوه بر این یک دیوار بلند ۲ متری تمام محوطه را احاطه کرده است.
یکی از قطعه های باقی مانده از مجسمه ارابه بالای هرم نشان می دهد که قطر کامل آن احتمالا بیش از ۲ متر بوده و ارتفاع متصور برایش در حدود ۶ متر بوده است. این آرامگاه دارای یک جایگاه مخصوص سلطنتی و همچنین بقایایی از قربانیان مانند گاو، گوسفند و پرندگان بوده که نشان دهنده این است که مقبره ماسولوس به عنوان مرکزی برای قهرمانان به شمار می رود. آنچه در مقبره موجود بوده احتمالا به نقش ماسولوس به عنوان بنیانگذار شهر در سال ۳۷۰ پیش از میلاد اشاره داشته است. از سوی دیگر ممکن است آنچه باقی مانده است نشانی از مراسمی برای حاکم مرده پیش از سفر او به زندگی جدیدش باشد.
به گفته نویسندگان باستان، مجسمه ساز مشهور به نام لئوچارز (Leochares) در برخی از مجسمه سازی های تزیینی ماسولوم نقش داشته است. پلینی همچنین در مورد همکاری سه هنرمند مشهور دیگر به نام های تیموتئوس (Timotheus)، بریاکسیس (Bryaxis) و اسکوپاس (Scopas) نیز مواردی را گفته است. پس از آن ماسولوم بسیاری دیگر از مجسمه ها را در سه مقیاس مختلف و رنگ های روشن در خود جای داده بوده است. سراسر مقبراه ماسولوس از این مجسمه ها پر شده به طوری که برخی از آن ها می توانستند بین ستون ها ایستاده و برخی دیگر در ورودی ها قرار گرفته باشند. قطعاتی که در باقی مانده های مقبره به دست آمده است به ۶۶ مجسمه متعلق بوده و مورخان بر این باورند که احتمالا ۱۰۰ عدد از آن ها در ابتدا وجود داشته است.
یکی از این مجسمه ها که در موزه بریتانیا قرار دارد با ارتفاعی ۳ متری، مردی است که لباس یونانی متعلق به مردم کاریا را بر تن دارد. همچنین کتیبه ای که در بالای جایگاه سلطنتی وجود داشته است شامل حکاکی روی سنگ مرمر بوده و با اضافه شدن فلز به آن سلاح ها و اسب های سلطنتی ترسیم شده است. این کتیبه درست در زیر چوبه قرار گرفته بوده و تقریبا یک متر ارتفاع داشته است. این کتیبه شامل تصاویری از یونانیان و ارابه ها می باشد اگرچه که ممکن است بخش های دیگری از آن نیز در اطراف داخل آرامگاه افتاده باشد. کتیبه دیگری نیز بر روی ارابه قرار گرفته و همچنین شیرهای بزرگی در پایه های هرم سقف قرار گرفته اند.
در اینجا شاید راز موقعیت ماسولوس به عنوان ترکیبی باشکوه از معماری برجسته و مجسمه غول پیکر صرفا بخشی از لثر بصری باشد. ماسولوم بر خلاف بسیاری دیگر از عجایب باستانی با وجود چندین زلزله که در طول قرن ها روی داده است باقی مانده است. احتمالا آرامگا در دوران میانه یعنی حدود قرن سیزدهم سقوط کرده است.