اصفهان
در اصفهان غالباً لوازم و تجهیزات مورد نیاز تعزیه خوانی از نذورات مردم تهیه می شود.مردم لنجان ظهر روز عاشورا و تاسوعا بهترین غذای خود را تهیه می کنند و آن را در سینی می گذارند، سینی ها را روی سرهایشان می گیرند و به پشت در حسینیه ای می روند که سینه زن ها و زنجیرزن ها در آنجا مشغول برگزاری مراسم هستند.
ساعت ۱۲ ظهر در حسینیه باز می شود و مردم در صف های طولانی، با سینی هایی بر سر که پر از نذوراتشان است وارد حسینیه می شوند.
در اصفهان اکثراً تا روز دهم غذاهای نذری مردم قیمه است به جز خمینی شهر که در آنجا نذر اصلی در عاشورا آبگوشت است.
خراسان رضوی
مهمترین شهری که برای برگزاری مراسم عزاداری امام حسین (ع) در استان خراسان رضوی می توان به آن اشاره کرد، شهر مقدس مشهد است.
اگر می خواهید تعداد زیادی از هیات های حسینی را که زنجیرزنی و سینه زنی می کنند یکجا و در جوار نوادگان سیدالشهدا ببینید بهترین گزینه سفر به مشهد مقدس است.
در مشهد همه عزاداری ها به حرم مطهر حضرت رضا (ع) ختم می شود. در روزهای تاسوعا و عاشورا خیابان های منتهی به حرم یعنی خیابان تهران، چهارراه شهدا و خیابان طبرسی چنان مملو از جمعیت عزادار و دسته های سینه زنی و زنجیرزنی است که از چهار طرف حرم مطهر، محدودیت های ترافیکی ایجاد می شود. حتی هیات های عزاداری سایر شهرهای دور و نزدیک همچون تبریز، شیراز، اصفهان و حتی بندرعباس نیز در این ایام به مشهد می آیند.
شام غریبان در حرم امام رضا (ع) خیلی دیدنی است. در این مراسم همه خادمان حرم دور تا دور یکی از بزرگترین صحن ها شمع به دست می ایستند و یکی در وسط نوحه می خواند. مردم نیز همراه خادمان می شوند و شمع دست می گیرند. یک سینی بزرگ هم وسط صحن می گذارند که با شن پر شده و شمع های روشن را در آن فرو می کنند.
از نذری های رایج در مشهد می توان به نان قاق و چای شیرین (برای صبحانه) ، شله مشهدی و شربت اشاره کرد.
همچنین ظهر عاشورا در مراسمی در میدان طبرسی همه خیمه آتش می زنند. پس از آن نماز ظهر عاشورا در چهارراه شهدا نیز شکوه خاصی دارد.
خوزستان
روز عاشورا (صبح عاشورا) همه هیئتهای عزادار به منطقه امامزاده رودبند رفته و عزاداری میکنند، در عصر عاشورا نیز دستههای عزادار قسمت حیدرخانه به سمت محلات نعمتخانه یا صحرا بدر رفته و از سوی اهالی آن محلات با نذورات و ذبح گوسفند پذیرایی میشوند.
مسیرهای قبل این سنت دیرینه جوابگوی حرکت سیل مشتاقان نبوده و به صورت عمده در بافت قدیم دزفول هستند که دارای مسیر و عبوریهای تنگ هستند و تاکنون در بسیاری از نقاط، فضاهایی به این مسیرها افزوده شده تا از تنگی مسیرها و مشکل حرکت مسیرها کاسته شود تا این سنت حفظ شود، مردم شهرستان دزفول در تابستان ضمن آبپاشی در خیابانها و خنک کردن آنها با شربت، هندوانه و بستنی از عزادارن پذیرایی و در زمستان به آنها شیر گرم میدهند.
خرم آباد
لرها توجه خاصی به مراسم سوگواری در ماه محرم دارند و به ویژه در دهه اول این ماه شهرهای خرم آباد مهمانان زیادی را به خود جلب میکند. عاشورای حسینی در خرم آباد با آداب و سنن دیرینه خود ازجمله زیباترین و پرشورترین آیینهای اهالی این نقط از سرزمین پهناور ایران است. گل، نماد عزاداری و ماتم، از داغ سوگ سیاووش برای ایرانیان است که امروزه لرها وارث این رسم در روزهای عزا و ماتم هستند. ازچند روز مانده به عاشورا عدهای جهت روشن کردن آتش در صبح عاشورا، هیزم جمع میکنند. تا اگر در روز عاشورا برف و باران بارید و هوا سرد شد عزادارانی که درگِل میافتند از سرما حفظ شوند.
صبح روز عاشورا قبل از طلوع آفتاب، صدای آشنا و دلگیرانه ساز و دهل، جمعیت عزادار را به سوی میدان شهر و خره (گل) عاشورا فرا میخوانند. دسته دسته افراد سینه زن که از سر تا پا در گل غلت خوردهاند، در میان دستههای عزادار سینه زنان بهسوی مرکز شهر حرکت میکنند و این مراسم تا ظهر عاشورا ادامه دارد. از دیگر رسمهای روز عاشورای لرها مراسم «دختران چهل منبر» است. از اول صبح عاشورا، دخترانی سیاهپوش و نقابدار با پای برهنه بهصورت گروهی، مجالس عزا و حسینیههای شهر را میگردند و با نیت خواستههای مختلف بهویژه بخت گشایی در هر جلسه و مراسم عزاداری یک شمع روشن میکنند تا چهل منبر را سر بزنند و چهل شمع روشن کنند.
سیستان و بلوچستان
با آغاز اولین روز از ماه محرم امامان جمعه، پیش نمازان مساجد و ملایان اهل تسنن با سخنرانی در مساجد و محافل مذهبی، مردم را از اهمیت این ماه آگاه می سازند و با روایت احادیث مختلف سعی دارند مظلومیت امام حسین (ع) و نقش وی در اسلام و همچنین عظمت این ماه پر برکت را به نمازگزاران منتقل کنند. در ماه محرم زنان دست از انجام کارهایی مثل حصیربافی و سوزن دوزی بر می دارند و بیشتر سعی دارند خود را با ذکر و تسبیح و نماز و روزه مانوس کنند. اکثر مردمان بلوچستان و برادران و خواهران اهل تسنن روزهای تاسوعا و عاشورا روزه می گیرند، آنها بر این باورند که گرفتن روزه در این ایام اجر و ثواب بسیاری دارد. پخت انواع غذاهای محلی از قبیل حلوا، خورشت و برنج و همچنین پخش شیر و خرما میان خانواده های کم درآمد از دیگر آیین های روزهای تاسوعا و عاشورا در بلوچستان است. مردم چابهار با برپایی آیین های نوحه خوانی، تعزیه، روضه خوانی، سخنرانی، سینه زنی و زنجیر زنی همچنان یاد قیام سرور و سالارشهیدان را زنده نگاه داشته اند. در ظهر عاشورا مردم محلی در بندر مرزی چابهار با آداب و رسوم خاصی با آتش زدن خیمه ها به یاد اسیران کربلا بر سر و سینه می زنند و با حضرت زینب (س) و اسیران همدردی می کنند. زنان پاکستانی مقیم چابهار نیز دردهه اول محرم بانوحه خوانی و برپایی آیین های ویژه به سوگواری پرداخته و در شب تاسوعا نیز با بستن حجله حضرت قاسم(ع) به عزاداری خاص حضرت قاسم (ع) می پردازند.
لرستان
در این استان در شامگاه عاشورا با تهیه ۴۰ شمع، با پای برهنه و پوشیدن چند لایه جوراب و بدون اینکه با کسی صحبت کنند از این خانه به آن خانه رفته و شمع های خود را در ۴۰ سقاخانه می گذارند. همچنین زن ها عموما کل صورت خود را می پوشانند. آنها با این کار ضمن عزاداری، حاجات و خواسته های خودرا نیز یادآوری می کنند. این آئین به ۴۰ منبر مشهور است. سقاخانه هم الزاما به معنای سقاخانه هایی که در ذهن ماست، نیست؛ بلکه مردم درهای خانه خود را به روی دیگرانباز کرده و سینی بزرگی در ورودی خانه یا حیاط می گذارند و در آن شمعی روشن می کنند. این رسم در شهرهای دیگری چون کرمان هم رایج است.
همدان
روستایی به نام مریانج هم در استان همدان در این ایام خیلی معروف است؛ چرا که غذای نذری مردمان این روستا در روز عاشورا فقط حلیم است و غیر از حلیم هیچ نذری دیگری توزیع نمی شود تا جایی که همسایه ها برای دادن حلیم به عزاداران با یکدیگر رقابت می کنند.
قزوین
در روستاى ”زرآباد" از توابع ”رودبار الموت" چنار کهنسالى وجود دارد که به اعتقاد اهل محل، هر سال هنگام اذان صبح روز عاشورا، از ساقههاى آن مایع قرمز رنگى تراوش مىکند. هر سال افراد بسیارى از مناطق دور و نزدیک به این محل مىآمد. و زیر درخت خونبار مىروند تا هم عزادارى کنند و هم شاهد تراوش خون باشند
کاشان
عزاداریهای سنتی در شهر کاشان سابقهای طولانی دارد. به طوری که سابقه برپایی عزاداری در چند هیات به بیش از دو قرن میرسد. مجلس روضهخوانی بیت آیتالله مدنی که بیش از دو قرن نسل بهنسل بر پا میشود. یک قرن از سابقه برپایی مجلس روضه خوانی در بیت آیتالله یثربی در مسجد حبیب ابن موسی (ع) میگذرد و مجلس روضهخوانی در مسجد «درب یلان» از طرف مرحوم حاج ارباب حسن تفضلی دو قرن پیش از پدر وی به یادگار مانده که هنوز همه ساله برگزارمیشود. مراسم «توغ»برداری در کاشان نیز از جمله آداب مورد توجه اهالی این شهرستان است. زمان برداشتن توغ در کاشان معمولا در شب و روز عاشورا و شانزدهم محرم است، مرسوم است که دستههای عزاداری به دنبال آن به بازار رفته و در پای آن عزاداری میکنند.
مرکزی
"نخل گردانی" یکی از آیین های ویژه عزاداری برای تکریم امام حسین(ع) در شهرستان خمین است که سابقه آن به بیش از ۴۰۰سال می رسد. در روز عاشورای حسینی مراسم نخل گردانی که از دیرباز از خاندان های قدیم این خطه نسل به نسل در میان آنان به ارث رسیده است اجرا می شود. این نخل به منزله "عماری" حضرت امام حسین (ع) با حالتی شبیه خیمه، از چارچوب هایی به شکل چادر صحرایی ساخته شده و با پارچه های سبز و مشکی، سپرو شمشیر، کلاه خود و تصاویر معصومین تزیین می شود. این نخل به روایتی به منزله خیمه امام حسین (ع) و به روایتی تابوت آن حضرت است.
عزاداران خمین هرسال در روز عاشورا، نخل را از محل خود واقع در کنار امامزاده شاهزاده ابوطالب به سمت میدان ۱۵خرداد و از آنجا به "چاله نخل" در مرکز شهر حمل می کنند. مردم منطقه معتقدند که با گذشتن از زیر این نخل، امام حسین (ع) حافظ خود و فرزندانشان می شوند. آیین سوگواری "طوق گردان" یکی از آداب و رسوم کهن مردم شهر ساوه در ماه محرم و روز سوم است. دراین آیین عزاداران حسینی در قالب هیات های سینه زنی و زنجیر زنی طوق یا علامت آن هیات را به خانه یکی از صاحبان نذر انتقال می دهند و پس از ذبح گوسفند توسط صاحب نذر، طوق را با آب و گلاب شست و شو می دهند. مردم عزادار پس از شست و شو و تزیین طوق، آن را طی مراسمی همراه بانوحه خوانی و مرثیه سرایی با تشریفات خاص جهت ادای سلام به بارگاه امامزاده سید علی اصغر (ع) شهر ساوه منتقل می کنند. در این مراسم پس از ادای سلام واحترام به دراین بارگاه مقدس، طوق را به هیات های عزاداری و مساجد حمل می کنند. مردم ساوه مراسم "طوق گردان" را بیانگر آغاز حرکت لشکر امام حسین(ع) به سمت کربلا و شروع عزاداری محبان آن حضرت و تداوم راهش می دانند
یزد
شکوه عزداری مردم سرزمین بادها و بادگیرها در سوگواری روز عاشورا، آیین نخلبرداری است. در یزد، نخل را به شکل تابوت سیدالشهدا(ع) یا نمادی از یکی از شهدای کربلا درمی آورند. نخلی از جنس چوب و به شکل برگ درخت یا سرو که هیچ شباهتی به درخت نخل ندارد، اما به این نام خوانده میشود. مراسم نخلبرداری از ویژگیهای منحصر به فرد محرم و عزاداری در یزد است که با همکاری و همیاری اهالی در تمام مراحل مراسم، از کمک مالی و تهیه چوب و دیگر وسایل آن گرفته تا کمک در تزئین و عَلَم کردن آن و حمل آن در روز عاشورا برگزار میشود.