تابناک / صبح روز پنجشنبه 26 اردیبهشت ماه، چهل و ششمین نشست تخصصی توسعه سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی گیلان با موضوع " نقش اخلاق و آداب ایرانیان در فقدان توسعه ملّی در سده اخیر" با سخنرانی دکتر فیاض زاهد عضو هیئت علمی دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران در سالن اجتماعات سازمان مرکز برگزار شد.
به گزارش روابط‌عمومی سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی استان گیلان، در ابتدای این نشست کیوان محمّدی رئیس سازمان در سخنانی با تبریک فرا رسیدن ماه رمضان و آرزوی قبولی طاعات و عبادات در این ماه مبارک، بر داشتن درک صحیح و دقیق از مولفه‌های توسعه در سطح جامعه تأکید کرد.
وی ادامه داد: موضوعی را که بابت آن از دکتر زاهد دعوت کردیم به نوعی یک رویکرد فرهنگی نسبت به مقوله توسعه با محوریت اخلاق است. جامعه‌ای که اخلاق‌مدار نباشد و صداقت و محبت و بزرگواری و بزرگ‌‌منشی در آن بی‌معنی باشد، قطعاً اعتماد و اعتبار بین مردم و دولت آنگونه که شایسته و بایسته است شکل نخواهد گرفت.
رئیس سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی استان گیلان اعتماد مردم و اعتبار هر نظام را رمز موفقیت در برنامه‌ریزی‌ها قلمداد کرد و افزود: برنامه‌ریزی نیازمند آمار و اطلاعات است. حال اگر نسبت به تهیه‌کننده آمار یا ارائه‌دهنده آن، اعتماد وجود نداشته باشد مبنای درستی برای برنامه‌ریزی نخواهیم داشت و در نهایت توسعه محقق نمی‌شود.
وی اضافه کرد: اگر جامعه ما یک رویکرد فرهنگی و اخلاقی نسبت به مقوله توسعه داشته باشد بی‌تردید می‌توانیم نقش مهم و اثرگذاری بر روند موفقیت‌های کشور داشته باشیم.
محمّدی با تأکید براینکه جامعه‌ای به توسعه دست خواهد یافت که به "اخلاق" حول سه محور صداقت، صراحت و سلامت عمل کند ادامه داد: سه محور واقع‌بینی، مسئولیت‌پذیری و اخلاق به عنوان یک مثلث طلایی رمز توفیق فرد، گروه و نظام‌های اجتماعی است.
وی درپایان اظهار امیدواری کرد این نشست‌ها مقدمه‌ای برای ساختن جامعه‌ای بهتر باشد.
فضیلت و اخلاق‌مداری لازمه توسعه است
در ادامه نشست دکتر فیاض زاهد عضو هیئت علمی دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران در سخنانی با بیان اینکه در کتب و منابع خارجی همواره سخن از هوش و دقت ایرانیان بوده است به مشکلات موجود مسیر توسعه طی سده اخیر اشاره کرد و گفت: باید بررسی کنیم و ببینیم کدام صفات اخلاقی منفی موجب شده در مسیر توسعه روند مطلوبی نداشته باشیم.
وی با اشاره به دعای منتسب به داریوش هخامنشی مبنی بر حفظ ایران از دشمن، خشکسالی و دروغ، ادامه داد: در حال حاضر نیز دو کتاب «رستم التواریخ» و «حاجی بابای اصفهانی» از جمله مهمترین منابع درباره اوضاع اجتماعی ایران در دوران افشاریه و زندیه هستند.
عضو هیئت علمی دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران با بیان اینکه هیچ تاریخ نگار خارجی مانند لرد کرزن انگلیسی جزئیات و اقلیم و جغرافیا و جامعه شناسی ایران را وجب به وجب تحلیل نکرده است، گفت: انگلیسی‌ها وقتی می‌خواستند بر کشور و ملتی مسلط شوند تمام جوانب و جزئیات سیاسی و فرهنگی و اجتماعی و جغرافیایی و مذهبی آن کشور و ملت را استخراج و تحلیل می‌کردند.
زاهد ایران را کشوری دانست که اولین و بزرگترین امپراتوری باستانی را تاسیس کرده و یادآور شد: ایرانی‌ها گاهی از صفات اخلاقی منفی مانند نفاق و ریا به عنوان سپر استفاده می‌کردند تا آن گذار تاریخی را که به واسطه حضور دشمنان بر کشور حاکم شده بود، پشت سر بگذارند. «تصوف» راهی بود که ایرانیان در دوران حمله مغول در پیش گرفتند تا از مرگ جان سالم به در ببرند. در واقع مردم زمانی عارف و درویش و صوفی می شدند که امیدی به تغییر شرایط بیرونی نداشتند.
وی با بیان اینکه وقتی جامعه‌ای احساس کند که از طریق ساز و کارهای منطقی امکان تغییر و تحول وجود ندارد، به تغییر و تحول درونی روی می‌آورد ادامه داد: حمله مغول‌ها به روسیه و چهار قرن حکومت آنان در این کشور نتیجه‌ای جز عقب ماندگی صنعتی نداشت و حتی اجازه ندادند روسیه یک فیلسوف داشته باشد.
عضو هیئت علمی دانشگاه آزاد تهران شکل گیری ناهنجاری‌های فرهنگی و اجتماعی در جامعه را نشان‌دهنده فاصله مردم با ارزش‌ها و شاخص‌های رسمی دانست و گفت: فشارهای سیاسی حاکم بر ساختارهای کشور در سده اخیر اجازه نمی‌داد که مردم از صفت های اخلاقی منفی خارج شوند.
وی عباس میرزا را یکی از با شرف‌ترین و وطن‌پرست‌ترین شاهزادگان قاجار دانست و اضافه کرد: عباس میرزا دغدغه عقب ماندگی ایران را داشت و لذا با بررسی علت‌های این عقب ماندگی برخی از صفات اخلاقی و آداب و عادات ایرانیان را به مثابه زنجیر بر پا می‌دانست که مانع از حرکت رو به جلو شده است.
زاهد با اشاره به فاصله یک ساله بین انقلاب‌های روسیه و ژاپن با انقلاب مشروطه، عنوان کرد: از نظر زمان‌بندی فرقی با دو کشور دیگر نداریم، اما به اندازه آنها از توسعه برخوردار نیستیم لذا یکی از بزرگترین مشکلات ما در مسیر توسعه فقدان تداوم است، به این معنی که هیچکس به هیچکس اعتماد نمی‌کند و همه، راه رفته را دوباره از اول شروع می‌کنند.
مدرس دانشگاه با تاکید بر اینکه نباید خمیرمایه‌های تاریخی و مذهبی یک سرزمین را نادیده گرفت، متذکر شد: ایران دارای ویژگی‌های منحصر به فرد فرهنگی و اجتماعی است.
زاهد اعتماد موجود در جامعه را دارای دو لایه افقی و عمودی دانست و اظهار کرد: در بی‌اعتمادی عمودی مردم به حکومت، حکومت به مردم و ارکان حکومت به یکدیگر اعتماد ندارند، اما در بی‌اعتمادی افقی بین همسران، والدین و فرزندان، دوستان، همکاران و نهادهای همسو اعتماد نیست. وقتی اعتماد عمودی دچار اختلال شود، بی‌اعتمادی افقی شکل می‌گیرد.
وی فضیلت و اخلاق‌مداری را لازمه توسعه دانست و افزود: هم‌دلی، وحدت و همکاری در دولت‌ها زمینه توسعه را فراهم می‌کند. مادامی که نظام آموزشی درست، مردم کتابخوان و اعتبار اجتماعی بین زنان و مردان نداشته باشیم توسعه امکان پذیر نیست.
عضو هیئت علمی دانشگاه آزاد تهران از اصطلاح «معجزه آلمانی» یاد کرد و گفت: بعد از جنگ جهانی دوم اسرای آلمانی در برخی از روستاهای روسیه باقی مانند و تشکیل خانواده دادند، اما به مرور روستاهایی که آلمانی‌ها در آنجا بودند پیشرفته تر از سایر روستاها شد که نشان دهنده اهمیت نیروی انسانی است.
زاهد با بیان اینکه برای توسعه باید نیروی انسانی را به سرمایه انسانی تبدیل کنیم خاطرنشان کرد: در برخی زمینه‌ها نیازمند یک بازبینی در رفتار و کنش‌ها هستیم. باید میراث تاریخی خودمان را قدر بدانیم و با تلفیق داده‌های انسانی جدید در کنار شریعت و مذهب پیشرو شیعه، از آن برای آینده استفاده کنیم که راهگشای امر توسعه باشد.
