انتقال پسماندهای پتروشیمی به گیلان؛ تهدید یا فرصت

چند روز از انتشار خبری مبنی بر صدور مجوز سازمان محیط زیست برای انتقال پنج هزار تن پسماند کلره از واحدهای پتروشیمی خوزستان به گیلان جهت بازیافت در کارخانه بازیافت بلیش وابسته به بخش خصوصی در لوشان می‌گذرد، خبری که واکنش گیلانیان به ویژه حامیان محیط زیست را برانگیخت و این روزها صفحات مجازی سرشار از اظهارنظرهای کارشناسانه و غیرکارشناسانه در این خصوص شده است.

پسماندهایی که پس از بازیافت، ته‌مانده‌ای خطرناک‌تر داشته و امحایشان نیازمند کوره‌های مخصوص با دمای بیش از هزار و 200 درجه سانتیگراد است.

این امر در شرایطی در حال وقوع است که پسماند در گیلان خود به زخمی چرکین تبدیل شده و وضعیت پسماند و زباله در این استان بحرانی و به‌شدت نگران کننده است. منطقه سراوان رشت امروز به محلی مخفوف هم از لحاظ زیست محیطی و هم از لحاظ بهداشتی برای استان بدل شده و حال انتقال پسماند پتروشیمی به گیلان خود دردی است بر دردهایی از این‌گونه که با وجود وعده و وعیدهای مسئولان ارشد کشوری و استانی هنوز درمانی نیافته و کاسه صبر گیلانیان را لبریز کرده است.

این در حالی است که استان مرکزی که خود یکی از محل‌ها برای بازیافت این نوع پسماند تعیین شده بود با پیگیری‌های مدیرکل دفتر آب و خاک سازمان حفاظت محیط زیست از لیست خارج شده و جلوی سوزانده شدنشان در شرایطی نامناسب و خطرناک گرفته شد اما حالا ادارات کل حفاظت محیط زیست استان‌های قزوین و گیلان برای بازیافت به ترتیب 12 هزار و 5 هزار تن از همین زباله‌های حاوی کلر توسط یک شرکت مدیریت پسماند به نام بلیش مجوز صادر کرده‌اند. 

به نقل از خبرگزاری تسنیم در گزارشی با عنوان «انتقال شبهه‌برانگیز "زباله‌های خطرناک کلره پتروشیمی" به قزوین و گیلان» علی مریدی، مدیرکل دفتر آب و خاک سازمان حفاظت محیط زیست در واکنش به خبر صدور مجوز از سوی اداره‌کل حفاظت محیط زیست استان مرکزی برای امحای زباله‌های حاوی کلر در مجموعه‌ای فاقد کوره‌های مناسب به رسانه‌ها گفته بود: سوختن پسماند‌های آلی کلردار منجر به تولید 17 ماده سمی می‌شود؛ مجموع این 17 ترکیب کلر که تحت عنوان دی‌اکسین‌ها و فوران‌ها شناخته می‌شوند، نباید از دو دهم نانوگرم بر مترمکعب بیشتر باشد و این امر محقق نمی‌شود، مگر با شکستن حلقه‌ها و پیوند ترکیبات کلر در دمای بالای 1200 درجه؛ در نتیجه، امحای پسماند‌های حاوی کلر، مستلزم فراهم کردن دمایی بین 1200 تا 1400 درجه سانتی‌گراد است.

مریدی در پاسخ به اینکه چرا برای سوخت غیراصولی سه هزار تن حلال کلردار، در کوره‌هایی فاقد شرایط لازم از سوی اداره کل حفاظت محیط زیست استان مرکزی مجوز صادر شده گفته بود: بر اساس تفویض اختیار‌های اخیر، ادارات کل استانی، می‌توانند مجوز‌هایی از این دست را صادر کنند اما در صورتی که چنین مجوزی صادر شده باشد، ستاد به منظور جلوگیری از آلایندگی شدید محیط زیستی ورود خواهد کرد."

در چنین شرایطی شاهد صدور مجوز از سوی سازمان محیط زیست و سازمان صمت گیلان برای بازیافت این زباله پتروشیمی هستیم. چرا استانی که خود ناتوان از مدیریت پسماندش است باید به محلی برای پسماند استان خوزستان آن هم از نوع زباله‌های خطرناک کلره پتروشیمی تبدیل شود؟معضلی که می‌تواند آینده‌ای خطرناک برای استان زیبای گیلان رقم زند.

شدت اعتراضات مردمی در خصوص انتقال پسماند و به خطر افتادن محیط زیست استان، مسئولان استانی را نیز به واکنش واداشت. «مصطفی سالاری» تاکید کرد: این امر در صورت کمترین آسیب زیست‌محیطی فوراً باید متوقف شده و مراتب شفاف و مستدل به آگاهی عموم برسد.

استاندار گیلان در دستوری خطاب به علی‌اوسط اکبری مقدم، معاون هماهنگی امور عمرانی استانداری گیلان نوشت:« هیاتی مرکب از مدیران محیط زیست و صنعت، معدن و تجارت استان، یکی از مدیران معاونت عمرانی، دانشگاه علوم پزشکی و نماینده سمن‌ها و اصحاب رسانه از محل بازدید، بررسی دقیق معمول و با توجه به حساسیت محیط زیست در استان، چنانچه کمترین آسیب زیست محیطی متصور باشد فوراً نسبت به توقف کار اقدام شود و در غیر اینصورت مراتب به صورت شفاف و مستدل و کارشناسانه به آگاهی عمومی شهروندان عزیز رسانیده شود. با توجه به اهمیت موضوع، تسریع و در کوتاه‌ترین زمان اقدام شود»

امروز(سه‌شنبه، ۷ خرداد) نیز تیمی از مسئولان ارشد استان به همراه سمن‌ها و اصحاب رسانه استان از محل بازدید خواهند کرد.

*با انتقال پسماندهای پتروشیمی به استان گیلان به شدت مخالفت می‌کنم

«منوچهر جمالی» که حوزه نمایندگی‌اش برای بازیافت این پسماند تعیین شده در نطق پیش از دستور نشست علنی مجلس یک‌شنبه(5 خرداد) نسبت به خطرات زیست محیطی انتقال پسماندهای پتروشیمی به گیلان هشدار داد.

اقتصاد آنلاین به نقل از خبرگزاری خانه ملت یا اشاره به سخنان نماینده مردم رودبار در مجلس آورده است: ساخت و احداث کارخانه بازیافت پسماندهای شیمیایی در رودبار اقدامی غیرکارشناسی است و بنده به عنوان نماینده رودبار از این موضوع بی‌اطلاع بودم اما وزارت صمت و سازمان حفاظت محیط زیست با صدور مجوز انتقال پسماندهای شیمیایی به استان گیلان و شهرستان رودبار ( لوشان) موافقت کرده‌اند.

جمالی افزود: این شرکت‌های پتروشیمی با پسماند شیمیایی در استان‌های جنوبی هستند و باید پسماندها با وجود مسافت بالا از خوزستان به گیلان منتقل و برای تحقق این امر در شهرستان رودبار کارخانه بازیافت ساخته شود؟!: اگر بازیافت پسماند آلوده کننده است چرا با وجود مسافت بالا میان خوزستان و گیلان باید به گیلان منتقل شود و اگر آلوده کننده نیست چرا در استان خوزستان یا همجوار این اقدام انجام نمی‌شود.

وی نسبت به خطرات زیست محیطی انتقال پسماندهای پتروشیمی به استان گیلان هشدار داد و گفت: در این اقدام ابهام جدی وجود دارد و به دلیل تشدید مشکلات زیست محیطی هیچ توجیهی برای انجام آن وجود ندارد و باید در آن تجدیدنظر شود.

عضو کمیسیون بهداشت و درمان مجلس شورای اسلامی، با تاکید بر اینکه با انتقال پسماندهای پتروشیمی به استان گیلان به شدت مخالفت می‌کنم، افزود: مردم شهرستان رودبار و نمایندگان استان گیلان به شدت مخالف این اقدام هستند و به هیچ وجه پذیرفتنی نیست.

*گیلان محل تفاله دیگر استان‌ها نیست

«غلامعلی جعفرزاده» نیز در گفت و گو با خبرگزاری صداوسیما مرکز گیلان گفت: گیلان یک استان گردشگر و تورسیم پذیر بوده و به شدت با این اقدام برخورد خواهیم کرد، گیلان محل تفاله دیگر استان‌ها نیست.

نماینده مردم رشت در مجلس با اشاره به اینکه گیلان با حل معضل پسماند و زباله خود با مشکل مواجه است گفت: انتظار ما این است که هرچه سریع‌تر تصمیمی که برای انتقال پسماند پتروشیمی به گیلان گرفته شده است را تغییر دهند.

وی با بیان اینکه سازمان حفاظت محیط زیست کشور برای توجیه کار خود اعلام کرده که این کار سود اقتصادی برای گیلان دارد تصریح کرد: گیلان این سود را نمی‌خواهد، اگر به فکر رساندن سود به گیلان هستند، کارخانه پتروشیمی را که قول داده بودند به گیلان بیاورند را احداث می‌کردند نه اینکه تفاله و پسماند آن را به گیلان ارسال کنند.

جعفرزاده تاکید کرد: از رئیس جمهور و رئیس سازمان حفاظت محیط زیست کشور می‌‌خواهیم که مشکل پسماند گیلان را که در قانون مشخص شده و برای آن بودجه در نظر گرفته شده است را رفع کنند.

وی با اشاره به اینکه در چند روز گذشته در جمع مردم و نهادهای زیست محیطی بودم و نگرانی‌های آنان را دیدم، افزود: ارسال پسماند به گیلان توهین به مردم این استان است و استاندار گیلان باید اعتراض مردم را به رئیس جمهور برساند.

جعفرزاده گفت: انتقال پسماند پتروشیمی به گیلان بسیار خطرناک است و شنیده‌ایم از درب کارخانه تا محل تحویل باید تمهیداتی انجام شود، سوال من از مسئولان این است واقعا از جنوب تا شمال جای دیگری نبود که دفن کنند؟ چرا در همان جنوب این کار را انجام ندادند؟!

نماینده رشت در مجلس شورای اسلامی ادامه داد: ما سکوت نخواهیم کرد، هرگز این اتفاق نخواهد افتاد و ما نمایندگان گیلان پیگیر حقوق مردم هستیم.

اما در این میان بیشتر اعتراض‌ها متوجه قربانعلی محمدپور، مدیرکل سازمانی است که گفته می‎شود این انتقال با موافقت وی صورت گرفته است. عملکرد رییس سازمان محیط زیست گیلان در این خصوص برای مردم غیرقابل قبول بوده و فعالان رسانه‌ایی و زیست محیطی استان در صفحات مجازی خواستار برکناری وی از مسئولیتش هستند.

روابط عمومی اداره کل حفاظت از محیط زیست گیلان با صدور اطلاعیه‌ایی آورده است: در پی انتشار مطلبی در برخی رسانه‌ها و فضای مجازی پیرامون انتقال پسماند خطرناک پتروشیمی به استان گیلان مطلب ذیل جهت تنویر افکار عمومی و رفع نگرانی مردم شریف گیلان و دوستداران محیط زیست به اطلاع می‌رسد:

اداره کل حفاظت محیط زیست گیلان در سال ۹۷ با جایگزینی واحد پالایش روغن گیلان با کارخانه تصفیه دوم روغن واریان در حاشیه شهر لوشان موافقت کرد.واحد مذکور دارای مجوز از اداره صمت برای بازیافت پسماندهای شیمیایی است اما با محدودیت ایجاد شده از سوی اداره کل حفاظت محیط زیست گیلان صرفا به بازیافت EDC( اتیلن دی کلراید)از میعانات پتروشیمی محدود شد.این نوع از میعانات جزءپسماند های دارای ارزش اقتصادی بالا و صادراتی است و بهمین دلیل بازیافت می شود.یکی از مهمترین مراکز بازیافت این نوع مواد در استان های قزوین و مرکزی است که به دلیل مشابهت اقلیمی منطقه لوشان با استان قزوین با تاسیس این واحد در همان محدوده موافقت شد.

در همین رابطه اطلاع از نکات ذیل ضروری است:

۱-با توجه به ضوابط استقرار واحدهای صنعتی موضوع ماده ۱۱ قانون هوای پاک تاسیس واحدهای بازیافت پسماند صنعتی محدودیت نداشته و بر اساس گزارش ارزیابی‌های انجام گرفته موضوع ماده ۳۸ قانون برنامه ششم توسعه کشور در مناطق جنوبی استان قابل انجام است.

۲-برابر آیین‌نامه‌های سازمان حفاظت محیط زیست، ارسال و دریافت محموله‌های پسمانده‌ایی از این دست کاملا تحت نظارت کارشناسان حفاظت محیط زیست استان‌های مبدا و مقصد بوده و جزییات هر محموله با اجازه طرفین دریافت و مدیریت می‌شوند.

۳-واحد بازیافت این مواد در لوشان در واقع جایگزین صنعت آلاینده تصفیه دوم روغن شده و به لحاظ کمی و کیفی آلایندگی آن کمتر است.

۴-بدیهی است بازیافت معمول(down cycliing)دارای پسماندهای نهایی فرایندی است که بویژه به‌دلیل وجود حلال‌های آلی پایدار(POPs)حتما می‌بایست تحت برنامه مدیریتی خاص به مراکز امحا منتقل شود. برابر تعهدات و برنامه دریافتی از واحد پس از انجام فرایند بازیافت و تولید پسماندهای مورد نظر، شرکت مذکور تحت پایش این اداره کل ملزم به ارسال آن به مراکز امحاست.

۵-مدیریت پسماند عادی براساس قانون مدیریت پسماند بر عهده دولت بوده و مدیریت پسماندهای صنعتی برعهده تولیدکننده پسماند است و استقرار و رشد صنعت امحا و بازیافت نیز تا حدود زیادی به نیازسنجی و امکان‌سنجی اقتصادی تولیدکننده‌ها بستگی دارد و پراکنش آمایشی آن بر همین اساس شکل می‌گیرد. بدیهی است صنعت بازیافت در کشورمان یک صنعت نوپاست و ریسک آن نیز همیشه وجود داشته و دارد و باید با حمایت و هدایت همه مراجع ذیربط ریسک آن به حداقل رسیده و میزان آلاینده‌های متعدد صنعتی را کاهش داد. امروزه به‌دلیل عدم امکان بازیافت، بسیاری از پسماندها در طبیعت رها می‌شوند، بنابراین آنچه که در برخی رسانه‌های غیر رسمی در فضای مجازی مبنی بر انتقال پسماند خطرناک پتروشیمی جهت دفن در استان گیلان آمده بود صحت نداشته و این پسماندها تحت تدابیر و نظارت و پایش مستمر کارشناسان حفاظت محیط زیست گیلان صرفا جهت بازیافت به واحد بازیافت کنتده منتقل می شوند.

حال باید دید در این روزها که طبیعت گیلان حال و روز خوشی ندارد، نفس جنگل‌ها به‌ شماره افتاده و سرسبزی و شادابی طبیعت سبز استان زیر زباله مدفون می‌شود، این انتقال شبهه برانگیز برای استان تهیدید است یا فرصت؟!