«پرشینکارپت» (Persian carpet) در جهان شناخته شده است و خارجیهای و بهویژه امریکاییها علاقه خاصی به آن دارند.
در سالهای تحریم هرچند میزان ورود فرش دستباف ایرانی به خاک امریکا صفر بود، اما پس از برجام گشایشهای خوبی در این زمینه اتفاق افتاد که بار دیگر محمولههای هنر-صنعت ایرانی راهی غرب شد. صادرات فرش دستباف ایرانی در حالی با رشد همراه شده که برخی دلایل آن را افزایش نرخ دلار میدانند و برخی دیگر ضربالاجل ترامپ برای بازگشت دوباره تحریمها را به این موضوع بیربط نمیدانند.
ازسوی دیگر هنر-صنعت فرش یکی از مهمترین محصولات اقتصادی کشور است که نقش مهمی در ارزآوری صنایع غیرنفتی دارد. در پایان سال ۱۳۹۵ بیش از ۳۵۹ میلیون دلار فرش دستباف به حدود ۸۰ کشور جهان صادر شد که نسبت به سال قبل از آن (یعنی ۱۳۹۴) ۲۳ درصد رشد داشت. در سال ۹۶ نیز ارزش صادرات فرش دستباف ۳۹۰ میلیون دلار اعلام شده است. میزان صادرات فرش دستباف ایرانی در سالهای ۱۳۹۵ و ۱۳۹۶ حاکی از صدرنشینی ایرانیها در تجارت جهانی فرش دستباف است. همچنین براساس آمارها، در ۱۱ ماه سال ۱۳۹۶ بیش از ۱۰۰ میلیون دلار فرش دستباف به کشور امریکا صادر شده است.
آمارها نشان از رشد صادرات فرش دستباف ایران دارد. اتحادیه صادرکنندگان بر این باور است ضربالاجل ترامپ برای بازگشت تحریمها، عامل اصلی رشد صادرات فرش ایرانی به خاک امریکا بوده است. مرتضی عراقچی در اینباره به ایسنا گفت: در چند وقت گذشته تحریمهای امریکا در راستای ممنوعیت واردات فرش دستباف به خاک این کشور برداشته شده بود که ترامپ با خروج از برجام مهلتی را برای بازگشت تحریمهای امریکا در نظر گرفته بود که تا اجرای تحریمهای امریکا حجم قابلتوجهی فرش به خاک امریکا وارد شد و این رشد صادرات فرش دستباف ایرانی بهواسطه این اتفاق به ثبت رسیده است.
کمترین وابستگی به واردات
رئیس مرکز ملی فرش دستباف از رشد صادرات فرش دستباف ایران به امریکا خبر داد و گفت: در ۳ ماه نخست امسال بیش از ۴۹۹ تن فرش دستباف ایرانی به ارزش ۲۰ میلیون دلار به امریکا صادر شد که از لحاظ وزنی با رشد ۱۷۳ درصدی روبهرو شد و از نظر ارزشی نیز ۷۸/۸ درصد رشد داشت. در مدت مشابه سال ۹۶، اما به میزان ۱۸۲/۴ تن به ارزش ۱۱/۳ میلیون دلار فرش ایرانی به امریکا رفته بود.
فرشته دستپاک در گفتوگو با «گسترشتجارت» تصریح کرد: در ۳ ماه نخست امسال حدود ۱۳۹/۷ تن فرش دستباف ایران با ارزش ۶۵ میلیون دلار صادر شده که در مقایسه با مدت مشابه سال ۹۶ رشد ۱۱ درصدی را نشان میدهد.
وی ادامه داد: علاوه بر این در وزن هم رشد ۶۵ درصدی را کسب کرد. وی ادامه داد: ۳ ماه سال گذشته حدود ۸۴۵/۷ تن فرش ایرانی به ارزش ۵۸/۵ میلیون دلار صادر شده بود.
دستپاک با اشاره به اینکه عمده مواد اولیه فرش در داخل تهیه میشود و صنعتی هستیم که کمترین وابستگی را به واردات دارد، تاکید کرد: فقط مقداری ابریشم خام و پشم از چین و ونزوئلا وارد میکنیم که بهدلیل نوسانهای نرخ ارز کمی با مشکل روبهرو شدهاست، اما خیلی چشمگیر و اثرگذار نیست. تحریم صنعت فرش، داخلی است.
رئیس اتحادیه تولیدکنندگان و صادرکنندگان فرش دستباف ایران نیز در اینباره به تشریح وضعیت صنعت فرش کشور در شرایط تحریم پرداخته و میگوید: آنچه آینده صنعت فرش دستباف را به خطر میاندازد، نه اعمال تحریمها ازسوی امریکا، بلکه مسائل و مشکلاتی است که در داخل گریبانگیر این صنعت شده است.
احمد کریمیاصفهانی در گفتوگو با «پایگاهخبری اتاق بازرگانی ایران» تصریح کرد: از سال ۱۳۷۴ به این سو، صادرات فرش دستباف بهمراتب کاهش پیداکرده است و در امسال هم صرف نظر از ۴ ماه نخست سال که صادرات فرش از ایران به امریکا پابرجا بود، در ماههای پایانی سال، صادرات فرش دستباف اگر کاهش نداشته باشد، نباید انتظار افزایش صادرات داشته باشیم.
به گفته وی اینکه تصور شود بازار امریکا مانند گذشته برای صادرات فرش دستباف ایران مناسب است، اینطور نیست چراکه درحالحاضر محصولات جدیدی جایگزین فرش ایران در این کشور شدهاند.
رئیس اتحادیه تولیدکنندگان و صادرکنندگان فرش دستباف تاکید کرد: اعتقاد من بر این است که ۳۰ درصد مشکل صادرات کالاهای تولید داخل ناشی از تحریمهاست، اما ۷۰ درصد باقی مشکلات ناشی از موانع داخلی است. در واقع تولید ما دچار تحریم داخلی است. در صنعت فرش وضع به گونه دیگری است؛ من معتقدم تحریم فرش صددرصد داخلی است و مشکلات این صنعت ربطی به امریکا و تحریمهای این کشور ندارد. چراکه غیرمستقیم هم میشود به بازارهای موردنظر نفوذ کرد.
کریمیاصفهانی معتقد است که برخی بخشنامههای ابلاغشده بهطور کامل بیمنطق است. او میگوید: اینکه صادرکنندگان مکلف شوند تا ارز حاصل از صادرات خود را ظرف ۲ ماه به بازار برگردانند. این امر نهشدنی است و نه منطقی؛ چون در برخی موارد ۲ ماه زمان میبرد تا فرش به مقصد برسد.
ازسوی به دلیل رکود جهانی حاکم بر این صنعت، کمتر خریدار ثابت فرش وجود دارد و صادرکنندگان خود اقدام به فروش محصولات خود میکنند یا کالاهایشان را بهصورت امانت برای فروش به دیگران میسپارند.
وی با اشاره به مشکلاتی که در حوزه تجارت فرش ایرانی وجود دارد، میگوید: در تجارت فرش وقتی کالا به فروش نمیرسد، یا به کشور برگردانده یا به دیگر کشورها ارسال میشود تا به این طریق قدرت مانور صادرکنندگان بالا رود. اما متاسفانه یکی از مهمترین مشکلاتی که در ۲ سال گذشته فعالان این صنعت با آن روبهرو هستند، نحوه مرجوع کردن فرش در گمرک است که به صورت قانونی اجازه داده نمیشود و گاه میبینیم در برخی موارد این موضوع با رشوه برطرف میشود.
معافیت مالیاتی فرش نیاز به بازنگری و شفافسازی دارد
به گفته رئیس اتحادیه تولیدکنندگان و صادرکنندگان فرش دستباف ایران، معافیت مالیاتی اگرچه در حد صفر است، اما نیاز به تسلیم اظهارنامه دارد و این موضوع مشکلات عدیدهای برای فعالان فرش کشور ایجاد میکند.
کریمیاصفهانی افزود: زنجیره صادرات و تولید فرش به هم وابستهاند و در شرایطی که صادرات این صنعت دچار خلل شده، نمیتوان انتظار رونق از تولیدات و بهدنبال آن اشتغالزایی در کشور را بدون حمایت از صادرات داشت.
بازارهای جدید را به روی صنعت فرش باز کنیم
وی تاکید کرد: صنعت فرش یک صنعت مردمی است و هیچ ارتباطی با دولتها ندارد که امریکا بخواهد آن را تحریم کند. بر همین اساس در شرایط فعلی و با توجه به تحریمهای یکجانبه ازسوی امریکا، باید سعی کنیم تا با رفع موانع داخلی، بازارهای جدید را به روی صنعت فرش بازکنیم. رئیس اتحادیه تولیدکنندگان و صادرکنندگان فرش دستباف با اشاره به سیاستهای جدید ارزی اظهار کرد: متاسفانه تاکنون سیاست روشن و شفافی از دولت ندیدیم و سیاستها همچنان با آزمون و خطا در حال اجرا هستند. پیشتر هم بهکرات گفته بودیم که دولت فقط یک ارز دارد و آن ارز حاصل از فروش نفت است؛ بنابراین دلیلی ندارد که بخواهد در مابقی کالاها و صادرات غیرنفتی دخالتی داشته باشد.