تابناک / آن گاه که امیدها برای نجات جان تالاب انزلی این پهنه آبی اسیر در چنگال آلودگی ها و طمع ورزی ها می رفت که به خاموشی گراید ، بانوی شاعری از این دیار دریایی همراه گروهی از دوستداران تالاب با فانوسی از جنس واژه برخواست و همگان را به یاری آن فراخواند.
کد خبر: ۵۶۵۷۹۹
تاریخ انتشار: ۲۴ بهمن ۱۳۹۶ - ۱۹:۱۰ 13 February 2018

تابناک / آن گاه که امیدها برای نجات جان تالاب انزلی این پهنه آبی اسیر در چنگال آلودگی ها و طمع ورزی ها می رفت که به خاموشی گراید ، بانوی شاعری از این دیار دریایی همراه گروهی از دوستداران تالاب با فانوسی از جنس واژه برخواست و همگان را به یاری آن فراخواند.

پونه نیکوی در فراخوانی با اشاره به حال و روز ناخوش تالاب انزلی و ناملایماتی چون ورود افزون بر 32 میلیون متر مکعب فاضلاب خانگی ، حدود دو میلیون لیتر سموم کشاورزی ، 585 هزار تن رسوبات اعلام کرد : بیایید با یک اجماع ملی فریاد بی صدای تالاب انزلی باشیم و تالاب دوخان را بهانه اجماع ملی برای نجات این تالاب با کمک فرهنگ و هنر خواند.


اما شاید خود او نیز گمان نمی کرد که زنجیره واژه ها و آواها در حمایت از تالاب انزلی چنان در هم تنیده و گسترده گردد که همچون شهرت این تالاب جهانی شود.
چالش کمک به تالاب انزلی با نام زیبای بومی ' تالاب دوخان' یا تالاب را فرابخوان پس از فراخوان جشنواره ای با همین نام از کنار این تالاب و یار دیرینه اش خزر و ساکنان این خطه آغاز و در جهان گسترده شده است .
تالاب دوخان ازفعالان محیط زیست ساکن بندرانزلی شروع شد و دیگر دوستداران طبیعت از شاعر و نقاش ، ورزشکار و استاد دانشگاه ، معلم و شاگرد ، بازیگر و اهالی رسانه ، موسیقدان ، پژوهشگر و حتی سیاستمداران را نیز درگیر کرد.
فرهاد مهران فر کارگردان و فیلم ساز مطرح ؛ محمود کلاری ، سیف الله صمدیان و هوشنگ ابتهاج را به این چالش فراخواند و جاسم ویشکاهی از پاریس ، میلاد کی مرام ، سید جلال حسینی و مازیار زارع را به این چالش دعوت کرد.
دوستداران طبیعت از شمال تا جنوب ، از شرق تا غرب کشور و از سرتاسر جهان به این چالش پیوستند پیامهای حمایتشان را راهی کردند.
اکنون روزی نیست که به همت شبکه جهانی اطلاعات ؛ پیامی ، نوایی ،عکس و فیلم ، شعری یا نوشته ای خطاب به این تالاب و چالش آن نرسد.
سید ضیاء الدین شفیعی در وصف حال تالاب انزلی نوشت : ' یک چند در خود گریه خواهد کرد آمـو را /با شرم می‌چرخاند او از آسمان رو را /با سرفه‌ای سنگین، تو گویی مرد مسلولی ست /این زن که زیبا نیست دیگر چشم و ابرو را ' .
و عابد رضا نوشاد از هند شعری با این مضمون می فرستد که : ' نخست تصمیم بگیر و بگو: آیا آب نیاز است یا خیر؟ و آنگاه به قوانین خود بنگر که آیا قانونی بنام 'حفاظت از رودخانه' وجود دارد یا نه؟ ' .
اکبر آزادپور از شهرستان اندیمشک در شعر زیبایش چنین می گوید: ' انزلی تو خاک و شرجی /همدم هور العظیمه /اره برقیا رو بشکن /نگو بیشه خشک و زرده/شمالی میدونه جنگل / آبروی گیله مرده ' .

اما جای تالاب انزلی در کجای این جهان است و چه قدر و منزلتی دارد.

* شناسنامه تالاب انزلی

تالاب انزلی با حدود 19 هزار هکتار وسعت در طول سواحل جنوبی دریای خزر در جوار شهر انزلی گسترده شده است.
این تالاب نقش مهمی در زیست بوم گیلان و کشور ایفا می کند؛ تالاب کنترل کننده سیل های ویرانگر و تعدیل کننده آب و هوای منطقه و زیستگاه جمعیت زیادی از آبزیان، پرندگان و گیاهان است.
این تالاب سال 1354 در فهرست تالاب های بین المللی رامسر به ثبت رسید .
علاوه بر تاثیرات اقلیمی، تالاب انزلی از مراکز مهم جذب گردشگر به گیلان بشمار می رود و معیشت جمعیت قابل توجهی از ساکنان حاشیه تالاب به لحاظ کشاورزی، صیادی و تامین مواد اولیه صنایع دستی به حیات آن گره خورده است.
این تالاب سال 1993 به دلیل مخاطراتی مانند افزایش رسوبات، آلودگی آب ، تغییر سطح آب دریای خزر در فهرست تالابهای در معرض خطر (مونترو) قرار گرفت.

*درد تالاب انزلی

فاضلاب های صنعتی، خانگی،بیمارستانی، ضایعات کشتارگاهی ، سموم کشاورزی ، پسماندها و نخاله ها ، گیاهان مهاجمی چون آزولا و سنبل آبی ، تصرف اراضی و ساخت و ساز در حریم تالاب،ورود رسوبات از رودخانه ها و انتقال آلودگی ازدریا و نوسانات آب دریا حیات تالاب انزلی را به شدت به خطر انداخته است.
از سال 1374 تاکنون حدود 130 سانتی متر کاهش اب سطح دریای خزر ثبت شده که اثرات آن به خشک شدن تدریجی تالاب منجر شده است .
در کنار این عوامل جاده کنارگذری نیز در حاشیه تالاب ساخته شده که گرچه هنوز کامل نیست اما به گفته کارشناسان ، خود یکی از عوامل مهم در تخریب تالاب است.
به گفته محققان حجم بالای رسوب‌گذاری و رشد گسترده گیاهان آبزی، موجب تغییرات شدیدی در ساختار و عملکرد تالاب انزلی و تبدیل بخش‌های شرقی، جنوبی و مرکزی این تالاب به نی‌زار، چمن‌زار و جنگل شده است.
به عبارتی در طول 30 سال گذشته تغییرات آب و هوایی کره زمین و فقدان مدیریت کارامد در حوزه آبخیز و اراضی بالا دست تالاب انزلی سبب شده تا ارزش‌های آن یکی پس از دیگری از بین برود.
بر اساس تحقیقات صورت گرفته حوضچه غربی به عنوان تنها پهنه آبی باقی‌مانده دارای اهمیت شیلاتی و دارای نقش اساسی در امرار معاش ساکنان اطراف نیز روند نابودی را طی می‌کند.
رشد شتابناک گیاهان آبزی از چالش‌های مهم این تالاب بوده که حتی عبور و مرور شناورها را نیز غیر ممکن ساخته است.
علی اصغر خانی پور رئیس پژوهشکده آبزی پروری آب های داخلی کشور در خصوص شرایط زیستی تالاب برای آبزیان به ایرنا گفت : تالاب انزلی دارای 46 گونه ماهیان بومی و مهاجر بود که متاسفانه ذخایر برخی گونه ها به شدت صدمه دیده و نامشان وارد فهرست قرمز شده است .
وی هشدار داد : وضعیت ماهیان بومی تالاب مثل اسپله ، سوف حاجی طرخان ، کپور تالابی و همچنین شاه میگوی آب شیرین تالاب نگران کننده است .

**طرح جامع مدیریت تالاب انزلی

پیشگیری از تخریب مناطق تحت مدیریت نظیر تالابها یکی از وظایف سازمان حفاظت محیط زیست است .سازمان حفاظت محیط زیست سالها است که از وخامت حال تالاب انزلی و در کنار آن برنامه هایی برای نجات آن خبر می دهد.
آخرین راه حل ارائه شده ، 'طرح جامع مدیریت حوزه آبریز تالاب انزلی 'است که جایکا از 1384 تا 1386 تهیه کرد.
این طرح شش برنامه عملیاتی شامل ارایه طرح و اجرای مدیریت پسماند، مدیریت پساب، مدیریت رسوب، طرح های آموزشی و ارتقای آگاهی های عمومی و جوامع بهره بردار، اجرای برنامه های بهره برداری خردمندانه و مدیریت اکوتوریسم و اصلاح ساختارهای مدیریتی و ارتقای کیفیت مدیریت بر تالاب انزلی را تشکیل می شود.
طرحی متشکل از سه بخش اعتبارات شامل اعتبارات جایکا (15 میلیارد تومان برای برنامه پنج ساله)، اعتبارات پروژه ملی که ستاد سازمان محیط زیست مسئول هزینه کرد آن است (10 میلیارد تومان) و دیگری (هفت میلیارد تومان اعتبارات استانی) با مسئولیت استاندار گیلان است.
اعتباراتی که به گفته معاون دفتر زیستگاه ها و امور مناطق سازمان حفاظت محیط زیست کشور باید هماهنگ و بر اساس برنامه هزینه شود و سازمان حفاظت محیط زیست به عنوان مسوول حاکمیتی باید نقش هماهنگی را برای انجام یک برنامه منسجم و فراگیر ایفا کند.
احیاء حوزه آبخیز تالاب با احداث تله های رسوبگیر ، ایجاد تالاب مصنوعی برای پایش طبیعی رسوبات و فلزات سنگین، برداشت رسوبات ، نی زدایی و احیاء آبراهه های دارای شرایط اضطراری از جمله برنامه های سازمان حفاظت محیط زیست برای مدیریت تالاب انزلی عنوان شده است.
رییس اداره حفاظت محیط زیست انزلی اظهار داشت: اکنون زیر کمیته های تالاب مشغول هستند و برنامه های مختلف آبخیز داری ، آموزشی، پهنه بندی ، احیاء آبراهه ها ، نصب تله های رسوب گیر ، مدیریت پسماند و فاضلاب ، پایش وضعیت تالاب و گردشگری در حال انجام است.
پورهادی خاطرنشان کرد: تخریب طولانی مدت را نمی شود به سرعت احیاء کرد.

* قانون نیاز مهم برای حفاظت از تالاب

مدیر کل دفتر زیستگاه ها و امور مناطق سازمان حفاظت محیط زیست شهریور ماه امسال در کارگاه معرفی پروژه مدیریت اکولوژیک تالاب انزلی با اشاره به فرسایش خاک، بحران افزایش جمعیت، توزیع نامتوازن منابع، آلودگی و خشکسالی بعنوان مخاطرات این تالاب گفت: پیشگیری از تخریب مناطق تحت مدیریت یکی از وظایف سازمان حفاظت محیط زیست است .
حمید گشتاسب نبود هماهنگی بین واحدها و دستگاه های دولتی را حلقه گمشده در مدیریت مناطق حفاظت شده و موجب آسیب فراوان به این مناطق عنوان و خاطرنشان کرد :برای مدیریت تالاب انزلی می بایست کل حوزه مدیریت شود این درحالی است که هیچ قانونی برای مدیریت فاضلاب، پسماند، آتش سوزی و سایر مشکلات حوزه آبریز نداریم.
از سویی مسعود باقر زاده کریمی معاون دفتر زیستگاه و امور مناطق سازمان حفاظت محیط زیست در این کارگاه اظهار کرد :سیاست سازمان حفاظت محیط زیست رویکرد زیست بومی در تالاب ها است و پروژه مدیریت اکولوژیک تالاب انزلی پیشرو ترین و قدیمی ترین پروژه در حوزه تالاب ها ست و بر اساس رویکرد زیست بومی هدف گذاری شده و نگاه آن به کل حوزه آبریز بوده و برنامه عملیاتی و اجرایی تهیه کرده است.
با این همه وی اذعان داشت : شاید اثرات معنا داری در تالاب انزلی مشاهده نمی شود و می بایست این موضوع آسیب شناسی شود .
** پویشی برای نجات تالاب

همین عدم مشاهده تاثیرات معنادار از طرح پرطمطراق مدیریت تالاب انزلی در کنار مخالفت با اقدامات مطالبه گرانه ای چون ایجاد زنجیره انسانی به دور تالاب انزلی دوستداران تالاب را واداشت تا دست به پویشی فرهنگی با عنوان چالش ' تالاب دوخان' بزنند.
بانیان این چالش و برگزار کنندگان جشنواره تالاب دوخان اهداف این چالش را توسعه ی آگاهی عمومی و ترویج فرهنگ حفاظت از تالاب بین المللی انزلی و تشویق مردم برای مشارکت در حفظ محیط زیست با بهره گیری از ابزار فرهنگ و هنر عنوان کردند.
تالاب دوخان چالشی موفقیت آمیز و امیدوار کننده برای فرهنگسازی در خصوص حفاظت از تالاب است اما تنها محدود به واژه ها نیست.
دولتمردان در مقاطع مختلف ، آغاز طرح احیای تالاب انزلی را اعلام کردند که آخرین مورد مربوط به اعلام این طرح توسط دکتر ابتکار در شهریور 1394 با عملیات رسوب برداری به وسعت 25 هکتار در ورودی رودخانه هندخاله صومعه سرا بود .
اما همانطور که خود مسئولان محیط زیست اذعان کرده بودند نتایج طرح احیایی تالاب انزلی برای مردم و دوستداران تالاب و حتی اهالی رسانه در استان گیلان مشهود نیست و از چند و چون عملیات احیای تالاب انزلی و نتایج این طرح اطلاعات دقیقی ندارند .
تالاب دوخان مطالبه ای جدی است برای اجرایی و عملیاتی شدن طرح مدیریت پسماند، مدیریت پساب، مدیریت رسوب،کاشت درخت در حوزه آبریز تالاب و جلوگیری از ورود رسوبات بیشتر به تالاب ، جلوگیری از ورود پسماند به رودخانه ها و دریای خزر ، جلوگیری از ورود پسابهای گوناگون از طریق ساخت تصفیه خانه فاضلاب ، جلوگیری از تعدی افراد به حریم تالاب و تصرف اراضی تالابی ،جلوگیری از برداشت بی رویه آب از تالاب و رعایت حقابه تالاب باید به جد توسط همه دوستداران تالاب پی گیری شود.
رفع ابهامات و شفافیت بیشتر در عملیات طرح مدیریت تالاب از سوی مجریان طرح و ارائه عملکرد ماهانه همراه با مدارک مستند و مستدل ، نظارت سازمانهای مردم نهاد و کارشناسان و دانشگاهیان بر روند اجرای این طرح از جمله ضروریات است .
تالاب انزلی بخش مهمی از زیست بوم گیلان ، ایران و جهان است که تخریب و نابودی اش اثرات ناگوار بسیار خواهد داشت . پس بخوان تالاب را به نام زلال آب و پاکی و روشنی و یاری اش کن .

اشتراک گذاری
نظر شما
نام:
ایمیل:
* نظر:
* :
آخرین اخبار