تابناک گیلان / استعمال سیگار در نوجوانان، بیشتر جنبه خودنمایی دارد و آرام‌آرام برای کسب لذت صورت می‌گیرد، آغاز مصرف سیگار در سنین جوانی و میانسالی ممکن است تاثیر چندانی بر خلقیات فرد نداشته باشد اما تجربه استعمال سیگار تا قبل از 20 سالگی یعنی در بحرانی‌ترین سنین و دوران شخصیت‌سازی نوجوانی است.
مصرف مواد دخانی عامل اصلی مرگ و میرها و بیماری‌های جدیِ قابل پیشگیری است که در سال به مرگ 6 میلیون نفر منجر می‌شود، طبق گزارش مرکز کنترل و پیشگیری از امراض آمریکا، بسیاری از مصرف‌کنندگان مواد دخانی از نوجوانی این عادت ناسالم را آغاز می‌کنند.
مصرف سیگار، مشروبات الکلی و سایر مواد غیرقانونی توسط نوجوانان، یکی از مهمترین چالش‌های بهداشتی است که اکثر کشورهای جهان به نوعی با آن درگیر هستند.
افزایش شیوع مصرف دخانیات و الکل در بین نوجوانان و جوانان نگران‌کننده است و یکی از دلایل مهم گرایش افراد به خصوص جوانان به دخانیات و عدم نه گفتن به تعارفات دوستانه کم نیاوردن در بین همسالان است.
مصرف دخانیات طی سه دهه گذشته در کشورهای صنعتی به دلیل افزایش آگاهی از خطرات مصرف و کاربرد سیاست‌های کنترلی موثر، کاهش چشمگیری داشته اما در کشورهای در حال توسعه در همان دوره زمانی افزایش مصرف ملاحظه می‌شود.
در حال حاضر ۸۴ درصد از سیگاری‌های جهان در کشورهای در حال توسعه زندگی می‌کنند و کاهش مصرف سیگار یکی از بزرگ‌ترین چالش‌های پیشگیری از بیماری‌های مزمن در کشورهای در حال توسعه است.
مصرف مواد سبک مثل سیگار و مشروبات الکلی در میان نوجوانان و جوانان ایرانی در مقایسه با مواد سنگین شایع‌تر است، با توجه به اینکه مصرف سیگار و مشروبات الکلی مقدمه‌ای برای مصرف سایر مواد هستند، برنامه‌های پیشگیرانه باید مصرف این نوع مواد را در سنین پایین هدف قرار دهند.
عوامل محیطی و اجتماعی همچون تقلید، پافشاری دوستان، تبلیغات سیگار و قدرت نه گفتن در مقابل این فشارها و عوامل شخصیتی همچون عدم موفقیت تحصیلی، کاهش اعتماد به نفس، اعتماد به نفس کاذب و بیش از حد و نا آگاهی از خطرات سیگار از مهمترین عوامل زمینه‌ساز اعتیاد به سیگار و سایر مواد دخانی در بین جوانان است، باید دانست یکی از عواملی که سبب کاهش میزان مصرف مواد دخانی در بین نوجوانان و جوانان می‌شود، آموزش مهارت نه گفتن به همسالان است.
شیوع ۱۱ درصدی مصرف محصولات دخانی در نوجوانان جهان
بررسی‌ها نشان می‌دهد تقریبا ۱۱ درصد از افراد ۱۳ تا ۱۵ ساله جهان مصرف‌کنندگان محصولات دخانی هستند، در این بررسی جهانی آمده است حدود ۱۱ درصد از نوجوانان ۱۳ تا ۱۵ ساله در سراسر جهان از محصولات تنباکو همچون سیگار مصرف می‌کنند.
در این بررسی کارشناسان به مطالعه بررسی‌های انجام گرفته در مورد رفتارهای نوجوانان در ۶۱ کشور جهان در فاصله سالهای ۲۰۱۲ تا ۲۰۱۵ پرداختند، در نتیجه این مطالعات مشخص شد که در نیمی از این کشورها نرخ استعمال مواد دخانی برای پسران ۱۵ درصد و در دختران حداقل ۸ درصد است.
«رنه آرازولا» از کارشناسان مرکز کنترل و پیشگیری امراض آمریکا در این رابطه گفت: استعمال سیگار تقریبا به تمامی اعضای بدن آسیب می‌زند و بررسی‌ها نشان می‌دهد که بیشتر سیگاری‌ها استعمال محصولات دخانی را از نوجوانی آغاز می‌کنند.
به گزارش خبرگزاری رویترز، در تمامی کشورهای مورد تحقیق پایین‌ترین نرخ شیوع استعمال مواد دخانی در میان نوجوانان در سریلانکا با ۱.۷ درصد و بالاترین میزان در تیمور شرقی با ۳۵ درصد بوده است.
لزوم برخورد قانونی با فروش سیگار به افراد کمتر از 18 سال
مطالعات متفاوف اثبات کرده‌اند یکی از مهمترین روش‌های پیشگیرانه در برابر خطرات و مضرات مصرف مواد دخانی، اصلاح نگرش افراد از نگرش مثبت به نگرش منفی نسبت به این مواد است.
مجید ابهری پژوهشگر و متخصص علوم رفتاری بیان می‌کند: بر اساس یک پژوهش علمی که در شهرهای تهران، اصفهان، رشت و مشهد انجام شده، جوانان این شهرها یکی از اصلی‌ترین علل مصرف سیگار را دوستان و گروه همسالانی دانسته‌اند که در میان آنها قرار دارند و موجب تشویق آنها به مصرف سیگار شده‌اند.
به گفته این پژوهشگر علوم اجتماعی ۹۰ درصد جوانان مورد پرسش، تک‌فروشی سیگار در مغازه‌ها و دکه‌های فروش جراید را عامل اصلی سهل‌الوصول بودن گرایش به سیگار دانسته‌اند.
ابهری با تاکید بر اینکه نهادهای متولی باید نسبت به برخورد قانونی با فروش سیگار به افراد کمتر از ۱۸ سال اقدام کنند، می‌گوید: ضروری است که رسانه‌ها در بیان زیاندهی‌های این رفتار نابهنجار تلاش چشمگیری داشته باشند و صدا و سیما باید در این زمینه با آموزش نوجوانان و جوانان و خانواده‌ها، زیان‌های ناشی از مصرف سیگار را به آنها انتقال دهد.
نوجوانی، خودنمایی و کسب لذت، مصرف سیگار و الکل
استعمال سیگار در نوجوانان، بیشتر جنبه خودنمایی دارد و آرام آرام برای کسب لذت صورت می‌گیرد، آغاز مصرف سیگار و الکل در سنین جوانی و میانسالی ممکن است تاثیر چندانی بر خلقیات فرد نداشته باشد اما تجربه استعمال سیگار و الکل تا قبل از 20 سالگی در بحرانی‌ترین سنین خواهد بود، به دلیل اینکه نوجوانی، دوران شخصیت‌سازی نوجوان است و هر تجربه‌ای را تا آخر عمر فرا راه خود قرار می‌دهد و وقوع این امر بسیار خطرناک است.
رضا روزبهانی متخصص پزشکی و اجتماعی و عضو هیئت علمی دانشگاه علوم پزشکی اصفهان در گفت‌وگو با خبرنگار ایمنا با تاکید به این نکته که مصرف سیگار در کشورهای مختلف رو به افزایش است، اظهار می‌کند: آمارهای کشوری حاکی از آن است که حدود ۱۵ درصد از کل کشور سیگار مصرف می‌کنند که این امر حدود ۲۰ درصد از افراد بالغ را در بر می‌گیرد.
وی می‌گوید: امروزه عوارض مصرف سیگار زیاد است و متاسفانه هر ساله تعداد افرادی که به سیگاری‌ها اضافه می‌شوند در کشورهای در حال توسعه نسبت به کشورهای صنعتی رو به افزایش است، از نظر آمار ۸۰ تا ۱۰۰ هزار کودک به تعداد سیگاری‌ها در دنیا اضافه می‌شوند و جای تاسف اینجاست که درصد عمده‌ای از این کودکان در کشورهای در حال توسعه زندگی می‌کنند.
این استاد دانشگاه اصفهان تصریح کرد: باید دانست هر چه سن شروع مصرف سیگار کاهش یابد و از سنین پایین مصرف شود، عوارض استعمال دخانیات بیشتر خواهد بود، مشکلات ریوی، مشکلات قلبی، مشکلات عضوی در افراد سیگاری به نسبت بیشتر خواهد بود، البته این یک معضل جهانی است و در کشورهای در حال توسعه بیشتر است.
وی توضیح داد: دلیل شیوع بیشتر در کشورهای در حال توسعه به این خاطر است که این کشورها در حال گذر از غیر صنعتی یا نیمه صنعتی به صنعتی شدن هستند و تغییرات اجتماعی، فرهنگی، اقتصادی و سیاسی اتفاق افتاده در این کشورها مانع از این می‌شود که این کشورها یک برنامه جدی و منسجم برای کم کردن تعداد افراد سیگاری داشته باشند.
روزبهانی درباره برنامه‌های پیشگیری موثر و ارتقای سلامت نوجوانان پیشگیری اولیه و پیشگیری ثانویه را برای درمان سیگاری‌ها موثر دانست و بیان کرد: با انجام این دو نوع پیشگیری سعی کنیم که مصرف سیگار را کم کنیم، بهترین پیشگیری موثر در این زمینه آموزش است، در دنیا آموزش‌های مستمر در این زمینه صورت می‌پذیرد که باید الگوبرداری کنیم، آموزش مستقیم و موثر از سنینن کودکی و آشنا کردن فرزندان با مضرات سیگار و دخانیات و کسب مهارت‌هایی در این باره بسیار تاثیرگذار است، اکنون آموزش مهارت‌های زندگی کمتر است و در این زمینه باید تلاش بیشتری انجام شود.
عضو هیئت علمی دانشگاه علوم پزشکی اصفهان اضافه کرد: باید آموزش مهارت‌های زندگی، مهارت نه گفتن، اعتماد به نفس و مهارت روابط عمومی و خطرهای مصرف سیگار و الکل و مواد مخدر را به فرزندان بیاموزیم، در سنین نوجوانی، فرزند ستیزه‌جو بوده و تمایل به تجربه همه چیز و لذت بردن از زندگی‌اش دارد، نوجوان رغبت به بزرگ‌نمایی داشته و رفتارهای خطرناک و غیراستاندارد از خود نشان می‌دهد، مرتکب بزهکاری شده و سیگار و الکل مصرف می‌کند و متاسفانه خانواده‌ها هم به دلیل آموزش ناکافی در این زمینه نقطه ضعف دارند.
این استاد دانشگاه اصفهان یادآوری کرد: موضوع قدرت نه گفتن نوجوان به همسالان در پیشگیری از این امر بسیار تاثیرگذار است، هنگامی که نوجوان «نه گفتن» به بزهکاری را بیاموزد در این زمینه موفق عمل کرده و از آسیب به دور خواهد بود.
روزبهانی گفت: خانواده‌ها تلاش کنند که با فرزندان ارتباط خوبی برقرار کرده و دوستانه با آنها صحبت کنند تا فرزند والدین را به عنوان فردی بالغ و با تجربه بپذیرد، البته لازمه این امر مهم و تاثیرپذیری فرزند از والدین خود وابسته به این است که خود والدین از مصرف سیگار و الکل به دور باشند.
زنانه شدن آسیب‌های اجتماعی و گرایش به مصرف سیگار در بین دختران جوان
در شرایطی که به نظر می‌رسد باز شدن پای دخانیات به زندگی دختران جامعه امروزی ما کم‌کم در حال تبدیل به یک بحران است، مجید ابهری پژوهشگر و متخصص علوم رفتاری معتقد است که سن مصرف سیگار در بین دختران به ۱۷ سال کاهش یافته است.
وی در ادامه با اشاره به اینکه ۹۰ درصد از جوانان در مسیر خانه و مدرسه و نیز مهمانی‌های دوستانه سیگار را برای اولین بار تجربه کرده‌اند، می‌گوید: علاوه بر سیگار قلیان نیز از پدیده‌هایی است که ۷۰ درصد جوانان مصرف آن را به دلیل استعمال در مجامع عمومی و نیز پیک نیک‌ها تجربه کرده‌اند.
همچنین روزبهانی متخصص پزشکی و اجتماعی دانشگاه اصفهان معتقد است که متاسفانه مصرف سیگار بین دختران شیوع پیدا کرده و این امر به خاطر مشکلات مسائل اجتماعی است که به وجود آمده‌اند، دختران در جامعه به دلیل اینکه خواهان رسیدن به حس برابری و حس مستقل بودن هستند به دخانیات و مصرف سیگار و قلیان روی می‌آورند.
عضو هیئت علمی دانشگاه اصفهان با تاکید به این نکته که اکنون بسیاری از زنان از نظر کاری، درآمد و نوع برقراری ارتباط‌ها تقریبا مستقل هستند اما متاسقانه بیشتر مواقع دختران خودشان را با دختران و هنرپیشه‌های نقاط دیگر دنیا مقایسه می‌کنند و با گسترش وسایل ارتباطی نوین در کمتر از ۳۰ ثانیه فیلم‌ها را دیده و از رفتارهای آنها الگوبرداری می‌کنند.
وی ادامه داد: از سوی دیگر متاسفانه به دلیل وجود ازهم‌گسیختگی‌های خانوادگی و بالا رفتن میزان طلاق در جامعه، ناخواسته کنترل کمتری بر روی فرزندان صورت می‌گیرد و وجود این نوجوانان و جوانان هم در جامعه برای همسالانشان خطرناک خواهد بود.
روزبهانی تاکید کرد: متاسفانه اکنون در جامعه سن مصرف سیگار در بین دختران پایین آمده و درصد دختران سیگاری هم نسبت به قبل افزایش یافته است.
عضو هیات علمی دانشگاه اصفهان در توصیه به خانوادها یادآور شد: رفاقت با فرزندان موجب اعتماد آنها به والدینشان می‌شود، خانواده‌ها در نظر داشته باشند که باید با فرزندان دوستانه رفتار کنند و با تذکر دادن موارد و ارایه اطلاعات لازم به نوجوانان درباره مضرات مصرف الکل و سیگار آنها را از عواقب نافرجام این پدیده شوم آگاه کنند.
آسیب‌ها و پیامدهای ناشی از مصرف سیگار، جدی و جبران‌ناپذیر
به گزارش ایمنا، اعتیاد به سیگار و مواد مخدر از مشکلات اصلی بسیاری از کشورهای دنیا است و متاسفانه در حال حاضر شاهد پایین آمدن سن اعتیاد نیز هستیم، متاسفانه بعضی والدین از آثار سیگار و مواد مخدر بر زندگی فرزندانشان بی‌اطلاع هستند در حالی که چه سیگاری باشند، چه نباشند، تاثیر عمیقی بر تصمیم‌های فرزندانشان دارند و باید اطلاعات خود را درباره مواد و تاثیرات منفی آن افزایش دهند، یافته‌های پژوهشی نشان می‌دهد مهم ترین دلیل امتناع نوجوانان از مصرف سیگار یا مواد، تاثیر والدین روی آنها است.
آسیب‌ها و پیامدهای ناشی از مصرف سیگار، بسیار جدی و جبران‌ناپذیر هستند و اغلب سیگاری‌ها با اینکه از مضرات سیگار با خبر هستند اما از روی عادت و به بهانه کسب آرامش و رفع خستگی اقدام به مصرف آن می‌کنند و سلامت جسم و جان خود را به خطر می‌اندازند.
میزان مصرف افراد سیگاری، با ایجاد تشدید مسائل روانی افزایش می‌یابد و گاه به حدی می‌رسد که جای خواب و خوراک را نیز می‌گیرد، دوری از خانواده، بیکاری، محرک‌های روانی، اصرار دوستان و خویشان و حتی علاقه شخصی، کسب لذت و تقلید و خودنمایی، از عوامل موثر در روی آوری به سیگار است.