حسین نوذری - پژوهشگر
تابناک / فرصتی دست داد تا پس از سالها کار علمی و پژوهشی در خصوص سرزمین ایران عزیز, متناسب با گرایش تحصیلی ام در حوزه خاورمیانه سری به کهن دیار استانبول ترکیه بزنم. آغاز سفر ما از فرودگاه امام خمینی (ره) تهران و ساعت حدود 8 صبح بود. هوا آفتابی و صاف بود و من در قبل از پرواز خصوص ویژگی های شهر استانبول و آثار آن مطالعاتی صورت داده بودم.
مسیر عبور هواپیمایی ایران از شهرهای ارومیه و ورود به خاک ترکیه بود. از بالای خاک ترکیه آنچه مشاهده می شد رشته کوه های کوچک و بزرگ پوشیده از برف بوده و در کنارهای ساحل مناطق جنگلی دیده می شد.
به نظر می رسید بافت شهرهای این کشور در کناره های سواحل و اطراف آن شکل گرفته است. پرواز حدود سه ساعت و اندی طول کشید. پس از پیاده شدن از هواپیما در لابی فرودگاه حدود یک و نیم ساعت معطل ماندیم تا راهنمای تور حضور یابد. راهنما خانمی 30 ساله و ایرانی بود. او تعدادی از زنان و مردان را سوار خودرو ونی نمود و حضورمان را به شهر استانبول خیر مقدم گفت. زمین اطراف فرودگاه و شهر پوشیده از برف و یخ بود و ما از بزرگاه اصلی شهر روانه محل اقامت شدیم. راهنما در طول مسیر برگه راهنمای انواع تورها را داد.
او از همگی خواست در یکی از تورهایی که علاقمندی دارند, ثبت نام کنند. افرادی که همراه من بودند از نسل جوان و به سودای استفاده از آزادی ها و بهره مندی از کنسرت، کلاب ها و غیره آمده بودند. در تبلیغات راهنمای تور به حضور رایگان در کاباره ها, کنسرت روی کشتی و استفاده بی حد و مرز از مشروبات الکلی در این مراکز اشاره شده بود .
به خانم راهنما گفتم که من یک معلم ایرانی و پژوهشگر هستم و علاقمندم آثار تاریخی و تحولات روزمره استانبول را از نزدیک مشاهده کنم. او می گفت اکثر ایرانیهای مراجعه کننده به تور در زمینه؛ تجارت، مهاجرت به دیگر کشورها و یا بهره مندی از فضای آزاد و ... به این شهر مراجعه می کنند و کمتر کسی در زمینه دیدن و مطالعه آثار فرهنگی و تمدنی به استانبول مراجعه می کند. راهنمای تور وعده داد افراد علاقمندی را به منظور دید و بازدید از این آثار ثبت نام و آماده سازی نماید که این امکان تا روز آخر سفر به صورت گروهی فراهم نگردید.
اقامت ما از بعداظهر چهارشنبه 23 دی ماه 1395 در گراند هتل منطقه آکسارای در نزدیک میدان آکسارای آغاز گردید. میهمانداران هتل ترک بودند و در میان آن ها یک ایرانی اهل ارومیه نیز حضور داشت. یکی ایرانی دیگر نیز در هتل وجود داشت که مدعی بود مالک نیمی از هتل بود. جوان اهل ارومیه می گفت : در صدا و سیمای ارومیه به صورت قراردادی مشغول به کار بوده و ماهیانه مبلغی حدود 800 هزار توامان دریافت می نموده است. او علت مهاجرت خود را به استانبول پایین بودن درآمد ذکر می کرد. او ادعا می کرد ماهیانه در حدود 1400 لیر (حدود 000/400/1 تومان) حقوق دریافت نموده و با دوستش در یک خانه اجاره ای زندگی می کند.به نظر می رسید هتل دار بخشی از هزینه های خود را از طریق انعام گردشگران تامین می نماید.
مالک ایرانی هتل، اهل اردبیل و بزرگ شده تهران بود و خانواده اش در تهران حضور داشتند او که خود را امیر و 45 ساله معرفی می نمود گفت: از حدود پانزده سال قبل به استانبول آمده است و ابتدا با امرار معاش می کرده و کنار خیابان می خوابیده است. از نظر او عشق به همسر معنایی ندارد و ارزش در باور به خدا، پدر و مادر و دلار خلاصه می شود. .
علی ادامه داد : در ترکیه و استانبول ایرانیان سرگردان هستند و بدلیل شرایط بد اقتصادی در ایران مجبورند از طریق قاچاق کالا وارد امرار معاش کنند و بخشی نیز به منظور مهاجرت و یا بهرمنده ی از کازینوه ها ، کلاب ها و کنسرت ها به این منطقه مسافرت می کنند. او افزود برخی از زنان شوهردار و دختران ایرانی به منظور انتقال کالای خود، حاضرند خود را در اختیار سایرین قرار دارند و از بین آنها زنان ترکمن وضعیت بدتری دارند. امیر افزود؛ بارها شاهد خیانت زنان و مردان ایرانی نسبت به همسر خود بوده ام.
او در ادامه گفت: برخی از ایرانیانی که قصد پناهندگی و اقامت در اروپا یا آمریکا را دارند, حاضرند به شیوه های مختلف به اهداف خود دست یابند . امیر اشاره داشت؛ برخی از زنان و مردان ایرانی که قصد مهاجرت از طریق استانبول را دارند همسران و فرزندان خود را در این شهر رها می کنند و راهی دیار فرنگ می شوند. وی در تحلیل تمایل برخی ایرانیانی که به استانبول سفر می کنند بر این باور بود, مشکلات و موانع ازدواج ، بسته بودن فضا در ایران و در کنار آن آزادی در استانبول و نیز امکان مهاجرت به اروپا و آمریکا از طریق این شهر, موجب مسافرت به شهر فوق می شود.
امیر اعلام کرد در زمینه مهاجرت و انتقال آثار باستانی ایران فعال است و لیکن از کثرت قاچاق و غارت آثار تاریخی و فرهنگی کشور ناراحت بود.
دلایل و قرائن دیگری نیز وجود داشت که استانبول بارانداز و محل دلالی دختران و زنان ایرانی به مقصد کشورهای عربی است. در طول سفر با ترک های شهر استانبول صحبت کردم هر یک از شهروندان از آنان از بازگشت اردوغان و دولت او به اسلام گرایی و عثمان گرایی و روند افراطی گری نگران بودند.
آنها بر این نظر بودند, این اقدامات اقتصاد توریسم استانبول را به خطر افکنده و میزان سفر گردشگران خصوصا اروپایی و آمریکایی را کاهش داده است.
در کنار این اقدامات، دولت اردوغان در سال گذشته میلادی فشار بر کرد های ترکیه را افزوده است. افزایش فشار بر کرد ها و در کنار آن بازداشت گسترده کودتاچیان و تسری این بازداشت ها به مخالفان حزبی , گروه های منتقد و روزنامه نگاران، موجب گردید در سال گذشته میلادی و اوایل سال نو مسیحی اقدامات تروریستی گسترش یابد.
با شدت گرفتن فعالیت های تروریستی, دولت نیروهای امنیتی و پلیس را در تمامی اماکن عمومی، بازارها، مراکز دولتی ، مساجد ، خیابان ها و غیره فعال نموده و این نیروها بشدت اوضاع را زیر نظر دارند. در کنار حضور دائم و گسترده پلیس و نیروهای امنیتی همه مراکز حساس و حتی مراکز مورد بازدید توریستها با دوربین های ثابت و سیار و کیت های بازرسی مورد کنترل قرار می گیرد. از ظاهر نیرو های امنیتی و پلیس می توان نتیجه گرفت که پس از کودتای اخیر در ترکیه، دولت نسبت به بازسازی نیروی انسانی نهادهای فوق اقدام کرده و نیروهای جوان زن و مرد را جذب نموده است.
با افزایش بمب گذاری ها و تشدید اقدامات امنیتی امروزه کمتر توریسم غربی در استانبول حضور دارد و لیکن بخش کمی از توریسیم کشور های عربی ، آفریقایی و بخشی از آسیا از جمله ایران به این منطقه مسافرت می نمایند.
طی مدت حضور در استانبول سعی کردم به صورت پیاده از مناطق و جاذبه های دیدنی و تاریخی این شهر بازدید کنم. اکثر مناطق دیدنی و مکانهای خرید، هتل ها و رستورانها کمتر مورد مراجعه بود. آثار این کاهش تعداد توریسم را می توان در چهره بعضا ناراحت و نگران شهروندان می شد مشاهده کرد.
طی سالیان اخیر دولت اردوغان تلاش کرده در مسایل منطقه ایی از جمله سوریه و عراق نقش مستقیمی بازی نماید. اردوغان که به دنبال رشد عثمان گرایی و توسعه طلبی منطقه ایی خود است از زمان روی کار آمدن خود و احزاب اسلام گرا همواره اصرار داشته در مناطقی همچون سوریه و عراق نقش فعالانه ای داشته باشد. دخالت این دولت در مسائل منطقه ایی و حمایت از گروه های افراطی موجب شد تنش های منطقه ای تشدید گردد. برخی از ملی گرایان و طرفداران سکولاریسم و میراث داران آتاتورک بر این باورند, دولت افراط گرایی مذهبی را در درون جامعه ترکیه تشدید کرده است.
اما جمعی دیگر معتقدند اگر چه افراط گرایی در جامعه مذهبی ترکیه وجود دارد و نمی توان آن را نادیده گرفت لیکن بیشتر جامعه ترک دنبال مدنیت و دموکراسی بوده و به هیچ وجه حاضر به بازگشت به عصر عثمان گرایی یا اسلام گرایی به قرائت اردوغان نیستند. لیکن این نگرانی در بین مردمان ترکیه وجود دارد که اردوغان با تغییر قانون اساسی و افزایش قدرت خود مسیر توسعه جامعه را تغییر دهد.
کاهش و حذف توریسم می تواند تیر خلاصی باشد بر اقتصاد توریستی ترکیه که بیش از پانزده سال است رشد قابل توجه ای داشته است.
شهر استانبول از چندین ویژگی منحصر به فرد در منطقه و خصوصا برای ترکیه برخوردار است. این شهر با جمعیتی بیش از 17-16 میلیون نفر در کنار دریای مرمره, تنگه بسفر و گلدن هورن قرار دارد. شهری با سواحل بسیار زیبا که از طریق دریایی می توان با طی حدود یک و نیم ساعت به شهر بورسا رسید. تاسیسات بندری، صیادی، هوانوردی و شاهراه های حمل و نقل استانبول در نزدیکی سواحل قرار دارد .
نزدیکی به بازارهای اروپایی و دسترسی به آسیا از ویژگی های مثبت استانبول است که موجب شده مزیت این شهر دو چندان گردد.
امکانات حمل و نقل جاده ای و دریایی سبب شده تعداد زیادی کشتی باری و مسافری به بنادر استانبول تردد نمایند. وجود چند پل خصوصا یکی از پل ها که یکی از بزرگترین پل های دنیا محسوب می شود, ارتباط دو سوی استانبول را تسهیل نموده و جلوه ویژه ای به این شهر تاریخی بخشیده است. بنادر مسافری ترکیه که به منظور سفر در اطراف تنگه بسفر, گلدن هورن, بورسا و دیگر شهر استفاده می شود هر لحظه پذیرای گردشگران و تجار می باشد. اگرچه طی ماه های اخیر بر میزان گردشگران استانبول کاسته شده اما کماکان تردد دریایی توسط گردشگران صورت می گیرد.
استانبول دارای قدرت زیادی است که آثار بر جای مانده از دوره بیزانس خود حکایت از تاریخ طولانی آن دارد. مساجدی همچون ایاصوفیه که آثاری از کلیسای را نیز در خود دارد، برج و باروهای سنگی و استحکامات بر جای مانده از امپراتوری بیزانسی و عثمانی, ستون های مرتفع تئودوسیوس، سنگ مار, ستون کنسانتین, کاخ های عثمانی و آرامگاه های سلاطین و خانواده عثمانی ها و کاخ های آنان, بسیاری از موزه ها، تعداد بیش از 100 مسجد خصوصا مساجد بزرگ و دیدنی سلطان احمد و سلیمانیه که از دوره عثمانی باقی مانده اند، فانوس دریایی و .... همچون نگینی در این شهر می درخشند. دیدنی های این شهر هر ساله پذیرایی گردشگرانی از اقصی نقاط دنیا می باشد.
آثار و بناهای تاریخی و دیدنی استانبول در کنارهای گلدن هورن ، دو سوی بسفر, بافت مرکزی و اروپایی و کناره های سواحل دریای مرمره پرآکنده اند؛ اما تمرکز آن در بافت مرکزی و اروپایی است. وسعت دید و بازدیدها از آثار تاریخی و دیدنی شهر استانبول سبب شده تا مسئولان اقدام به تهیه بروشورهای راهنما همراه با تصاویر آثار و بناها، نصب تابلوهایی همراه با توضیح اثر به زبان انگلیسی و عربی و هم چنین نقشه شهر، مسیرها تردد و معرفی آثار نمایند.
بخشی از اطلاعات و نقشه در هتل ها در اختیار گردشگران قرار می گیرد تا بتوانند به سهولت به آثار, بناها و جاذبه های دیدنی دسترسی پیدا کنند. دسترسی به مراکز اقتصادی ، فرهنگی و تاریخی از طریق شاه راهای حیاتی امکان پذیر است. در این شاهراه ها علاوه بر مسیر اتومبیل رو و اتوبوس, تراموا و نیز مترو پیش بینی شده و شهروندان و گردشگران با هر علایق می توانند در کمترین زمان ممکن به منطقه دلخواه خود دسترسی پیدا کنند. حمل و نقل خصوصی و عمومی استانبول از استاندارد های به روز جهانی پیروی می کند و صنعت آن به روز می باشد.
تاکید بر تکنولوژی های به روز و سوخت پاک موجب شده آلودگی هوا در استانبول کاهش یابد.امروزه استفاده از خودرو عمومی ، مترو و تراموا در استانبول در بین مردم نهادینه شده و مردم در روزهای تعطیل از خودرو شخصی استفاده می کنند. از دیگر عوامل استفاده نشدن خودرو شخصی توسط شهروندان قیمت بالای بنزین و دیگر سوخت هاست. در این شهر در کمتر نقطه ای ترافیک وجود دارد و همین امر سهولت دسترسی مردم از حمل و نقل عمومی را فراهم نموده است. شرکت های چینی خودرو ساز بدلیل پایین بودن کیفیت و نداشتن استاندارهای اروپایی نتوانسته اند در بازار خودرو ترکیه حضور یابند و به همین جهت در خیابان ها اثری از خودروی چینی وجود ندارد.
با توسعه صنعت حمل و نقل دریایی, ریلی و ناوگان حمل و نقل عمومی و دسترسی آسان به مراکز حیاتی شهر استانبول تعداد زیادی بازارها و مراکز تولید و عرضه بخصوص در عرصه پوشاک در درون ساختار شهری ایجاد شده که همین موضوع تجار زیادی را از اقصی نقاط کشورهای عربی ، آفریقایی و آسیایی و نیز اروپایی به خود جلب و جذب نموده است.
در حال حاضر مراکز عرضه و تنوع آن در درون شهر است استانبول و بیشتر مناطق آن به شدت گسترش یافته و در کنار این بازارها ، تعداد شرکت های حمل و نقل و تجارت (کارگو) نیز در حال افزایش می باشد.
استانبول مرکز تجارت و حمل و نقل بخش زیادی از ایرانیان است. با نگاهی به خیابانهای اصلی در اکثر نقاط تجاری می توان این مراکز را بیش از پیش مشاهده کرد. بخشی از تجارت, تجار ایرانی به صورت مسافری و بخش دیگری از طریق قاچاق و باقیمانده آن از طریق مبادی رسمی وارد کشور ایران می شود. شرایط و مقررات حاکم بر تجارت در ایران یکی از موانع ورود قانونی کالاهای ترک به ایران است.
مرکز خرید گراند بازار یکی از بازارهای قدیمی شهر استانبول است که دکاکین بسیاری در بازار طاقی آن دیده می شود . گراند بازار در نزدیک مساجد سلطان احمد و ایاصوفیه واقع است و از دوره عثمانی بازمانده است. کالاهای عرضه شده در گراند بازار شامل؛ پوشاک, کیف و کفش, صنایع دستی, انواع خوراکی ها, ادویه جات و دیگر کالاهاست که در ترکیه تولید و بعضا از دیگر کشورها تهیه و عرضه می شود. قیمت در این بازار نسبت به سایر بازارها گران می باشد و عموما توریست های اروپایی و آمریکایی از این منطقه خرید می نمایند. در اطراف مسجد سلطان احمد دکاکین تاریخی دیگری وجود دارد که در این مراکز نیز صنایع دستی و فرش دستبافت و غیره عرضه می شود. در اطراف این منطقه نیز محل عرضه انواع چرم ،کیف و کفش دیده می شود.
دیوارهای تاریخی همراه با برج و باروها در نزدیک دریای مرمره، میان بافت تاریخی و بخش میانی و اروپایی استانبول از نزدیک گلدن هورن تا بلگراد گاپی کشیده شده است. دیوارهای تاریخی فوق از دیدنی های منحصر به فرد استانبول است که کماکان بخش های زیادی از آن باقی مانده است. توپ گاپی نخستین کاخ سلاطین عثمانی است که در نزدیک دریای مرمره و به دستور سلطان محمد در قرن پانزدهم میلادی احداث شده و مدت 400 سال توسط این سلاطین مورد استفاده قرار می گرفت. این کاخ دارای عمارت کلاه فرنگی، باغ و دیوار و برج های نگهبانی و... است که امروزه به صورت موزه استفاده می شود.
در نزدیک مسجد سلطان احمد دو ستون دیدنی بزرگ که مهم ترین آن بیش از سی متر است, دیده شود که از دوره بیزانس باقی مانده است. در اطراف این محوطه بزرگ, ساختمان های دوره عثمانی که بخشی از آن تبدیل به موزه شده اند، وجود دارد. حدود دویست متری این محوطه مسجد سلطان احمد و در نقطه ای دورتر مسجد ایاصوفیه واقع است. مسجد ایاصوفیه قبل از تسخیر استانبول توسط عثمانی کلیسای با عظمتی بوده و تبدیل به مسجد شده است. هم اکنون بخشی از تصاویر کلیسایی مسجد دیده می شود.
این مسجد در زمان آتاتورک تبدیل به موزه گردید و هر ساله گردشگران زیادی از اقصی نقاط دنیا از این مسجد تاریخی بازدید می کنند. در حال حاضر مسلمانان استانبول در تلاش هستند مجددا این مسجد را به منظور برگزاری نماز بازگشایی نمایند. در ضلع دیگری از خیابان مسجد ایاصوفیه مرکز مطالعات آسیایی عثمانی وجود دارد که امروزه بنای آن مرمت شده است.
این مجموعه های تاریخی بر روی تپه ای واقع شده اند که در ضلع شرقی آنها به دریای مرمره و ضلع شمالی آنها به تنگه بسفر منتهی شده و با عبور از شیب ملایمی در حدود پانصد متر می توان به ساحل رسید. مسیر تراموا از کنار مسجد ایاصوفیه و مرکز مطالعات آسیایی عثمانی در سرازیری عبور نموده و از کناره ساحل بسفر و گلدن هورن می گذرد.
در طرفین این مسیر تعداد دیگری از بناهای تاریخی دیده می شود. مغازه های؛ اغذیه فروشی، شیرینی فروشی های سنتی، رستوران ها، مراکز پلیس، کتابفروشی ها، مرکز تجمع صوفیه و مولوی ها, مقبره بزرگان صوفیه قادریه, تاسیسات بندری و گمرک و چند پل در این منطقه واقع اند.
در تپه های مشرف به تنگه بسفر و گلدن هورن چندین مسجد با عظمت بازمانده از دوره عثمانی خود نمایی می کنند.
مساجد در اوقات صبح ، ظهر ، عصر ، مغرب و عشاء مبادرت پخش اذان و برگزاری نماز جماعت نموده و در روزهای جمعه نیز در برخی مساجد نماز جمعه برگزار می شود. این مساجد اغلب باز بوده و در هنگام نماز از جمعیت زیادی برخوردارند.گل دسته ها و مناره های سنگی و گنبدهای بزرگ، منابر و ستونهای سنگ درونی بزرگ و نقاشی های درونی زیبا و چشم نواز همراه با درج آیات قرآنی و چراغ های بزرگ که متاثر از هنر و معماری اسلامی و بیزانسی است, بی اختیار هر رهگذر و گردشگری را به خود جلب و جذب می نماید. ارتفاع گنبدهای مساجد استانبول گاه به پنجاه و سه متر می رسد که این نوع بناها را در نوع خود کم نظیر می سازد.
شهر سازی در استانبول خصوصا در بخش اروپایی متاثر از سبک معماری اروپایی است. شاهراه های اصلی در دل مناطق حیاتی احداث شده اند. خیابان های فرعی و کوچه ها اکثرا سنگ فرش هستند و بناهای مسکونی و تجاری نیز آپارتمانی می باشند. مردم اکثرا از وسایل نقلیه عمومی و برای حمل بار از انواع ون، کامیون و کامپونت استفاده می نمایند.
ایرانیان در اطراف منطقه آکسارای اقامت می کنند.
میدان و منطقه آکسارای با میدان تکسیم که محل اعتراضات شهروندان استانبول علیه دولت اردوغان بوده، فاصله کمی دارد. در اطراف محله آکسارای مراکز عرضه پوشاک، هتل ها، رستوران ها، برخی مراکز تاریخی و دانشگاه استانبول واقع است و در میان آن خیابان اصلی و مسیر تراموا دیده می شود.
آکسارای در حدود یک کیلومتر از مسجد سلطان احمد و ایاصوفیه فاصله دارد. علاوه بر مراکز فوق در محله آکسارای ، دفاتر صادرات و واردات و نیز تبدیل ارز نیز در این محله وجود دارد و برخی از مراکز تبدیل ارز ایرانی هستند و از کارتهای پول و پوز ایرانی نیز بهره می برند. این مراکز از صبح زود تا پاسی از شب باز می باشند.
یکی از جاذبه های شهر استانبول وجود غذاهای متنوع است که در اقصی نقاط این شهر عرضه می شوند. کباب ترک از معروف ترین آنهاست که طرفداران فراوانی دارد. قیمت غذاها در استانبول در مقایسه با کشور ایران مناسب است و از کیفیت و کمیت خوبی برخوردار است. رعایت بهداشت در این مراکز به خوبی صورت می گیرد.
ترکها در اغذیه خود از انواع ادویه جات بهره می برند و مراکز تهیه و توزیع ادویه نیز در این شهر فعال هستند.
روز تعطیل در استانبول، یک شنبه است. اکثر بازارها در این شهر از بعد از ظهر روز شنبه و روز یکشنبه تعطیل می باشند. تعطیلی روز یکشنبه سبب همگامی این شهر با بازارهای جهانی شده و مزیت های اقتصادی زیادی را به همراه آورده است.
جامعه استانبول، جامعه ای آزاد است, لیکن به نظر می رسد نیمی از این جامعه به اصول و ارزشهای اسلامی خود پایبند هستند. زنان استانبول نیز از این قاعده مستثنی نبوده و درصدند پوشش اسلامی خود را حفظ نمایند.
هم اکنون این زنان عموما با پوششی مناسب و زیبا در خیابان ها تردد دارند. در استانبول همانند کشورهای اروپایی آرایش در بین زنان و دختران در انظار عمومی هیچگونه جایگاهی نداشته و صرفا در میهمانی ها و جشن ها استفاده می گردد. علاوه بر رعایت حجاب توسط زنان و دختران، همسران مسئولان ترک و بخشی از کارکنان زن ادارات نیز از حجاب استفاده می کنند.
حسین نوذری - پژوهشگر
منبع: تابناک
غیر قابل انتشار: ۰
در انتظار بررسی: ۰
انتشار یافته: ۲
سلامدر استانبول من فقط بی حجابی دیدم نه حجاب
درضمن حکومت فعلی ترکیه همیشه طرفدار اسلام افراطی داعشی است واز وضعیت ایران ه نفع خود سود می برد و مسئولین ما در خوابند
باسلام خدمت استاد عزيز خيلي خيلي عالي بود صورت كلي وخوبي رو ارائه داديد
بخوبي تفسير كرديد .
موفق و پيروز باشيد