تپه‌های باستانی مارلیک رودبار و قلعه کوتی دیلمان، شهرهای تاریخی گسکر و ماسوله، غار یرشلمان دیلمان، قلعه‌های تاریخی رودخان و سلسال، مسجد اسپیه مزگت رضوانشهر، محوطه‌های باستانی آق‌اولر و مریان تالش، خانه‌های صوفی املش و موزه میراث روستایی رشت از مهم‌ترین آثار تاریخی گیلان است که به ثبت ملی رسیده و هرساله میزبان گردشگران داخلی و خارجی است.
موقعیت جغرافیایی گیلان
گیلان واقع در عرض جغرافیایی ۳۶ درجه و ۳۴ دقیقه تا ۳۸ درجه و ۲۷ دقیقه شمالی و طول جغرافیایی ۴۸ درجه و ۵۳ دقیقه تا ۵۰ درجه و ۳۴ دقیقه شرقی، در شمال ایران و جنوب دریای خزر واقع شده است. مرز شمالی آن از مرز آبی تشکیل شده و در امتداد ساحل دریای خزر، از آستارا تا چابکسر ادامه دارد.
این استان از شمال به دریای خزر و جمهوری آذربایجان، از غرب به استان اردبیل، از جنوب به استان زنجان و قزوین و از شرق به استان مازندران محدود می‌شود. بر اساس آخرین تقسیمات کشوری، دارای ۱۶ شهرستان، ۵۲ شهر، ۴۳ بخش، ۱۰۹ دهستان و دو هزار و ۸۸۸ آبادی است که با مساحت ۱۴ هزار و ۷۱۱ کیلومتر مربع، طبق آخرین سرشماری نفوس و مسکن در سال ۱۳۸۵، جمعیت دو میلیون و ۴۸۰ هزار و ۸۷۰ نفری را در خود جای داده است.
شهر رشت مرکز این استان که در فاصله ۳۲۵ کیلومتری تهران قرار دارد در کنار شهرستان‌های آستانه اشرفیه، آستارا، املش، بندر انزلی، تالش، رشت، رودسر، رضوانشهر، رودبار، سیاهکل، شفت، صومعه سرا، فومن، لاهیجان، لنگرود و ماسال مجموعه‌ای از زیباترین و بکرترین جاذبه‌های گردشگری در ایران را به وجود آورده تا در نوروز ۹۴ شاهد ورود بیش از شش میلیون گردشگر باشد که از این تعداد، قریب به یک هزار و ۴۰۰ نفر گردشگر خارجی بوده‌اند.
نقشه گردشگری گیلان
مسیرهای دسترسی به استان
استان گیلان که جزو مناطق کم ارتفاع ساحل دریای خزر محسوب می‌شود، به دلیل برخورداری از آب و هوای متنوع در تمام طول سال- از ماه فروردین تا آخر آبان بهترین زمان برای مسافرت و بازدید از طبیعت و مناطق گردشگری استان است- همواره مقصد گردشگران زیادی از اقصی نقاط کشور و جهان است.
دسترسی زمینی به گیلان از سمت فلات ایران از طریق جاده قدیم و آزاد راه قزوین – رشت امکان پذیر است. این استان از طریق چابکسر با استان مازندران و از طریق آستارا با جمهوری آذربایجان، و اردبیل نیز راه زمینی دارد. گیلان همچنین با قرار گرفتن در مسیر کریدور شمال– جنوب دارای مرز دریایی هم هست.
فرودگاه بین‌المللی سردار جنگل رشت با مساحت کل ۲۲۰ هکتار، امکان دسترسی هوایی به این استان را فراهم کرده است. این فرودگاه، بزرگ‌ترین فرودگاه شمال ایران و سیزدهمین فرودگاه در بین فرودگاه‌های ایران است. این فرودگاه در هفته ۱۰۲ سورتی پرواز به مقاصد تهران، کیش، عسلویه، اصفهان، بغداد، مشهد، اهواز، بندرعباس و شیراز انجام می شود.
جاذبه‌های گردشگری شاخص
تنوع در جاذبه‌های گردشگری گیلان یکی از مواردی است که بسیاری از گردشگران را با کمبود وقت برای بازدید از تمام جاذبه‌های استان مواجه می‌کند اما توجه به زمینه علاقه‌مندی و شناسایی جاذبه‌های گردشگری در هر زمینه می‌تواند راه حلی برای کمبود زمان باشد.
جاذبه‌های طبیعی گیلان شامل جنگل‌های انبوه، سواحل، کوهستان، تالاب‌ها و شالیزارهای وسیع، با گستردگی در کل استان یکی از پر طرفدارترین جاذبه‌های گردشگری گیلان بوده که همه ساله خیل عظیمی از گردشگران را برای بازدید از این مناطق به سرزمین گیل می‌کشاند.
از جمله شاخص‌ترین جاذبه‌های طبیعی استان می‌توان به تالاب انزلی، سواحل دریای خزر در شهرهای انزلی، رودسر، آستارا، چمخاله، مناطق ییلاقی در ییلاقات ماسال و شاندرمن، ییلاقات اشکورات، ییلاقات املش و دیلمان و جنگل‌های انبوه در لاهیجان، تالش، آستارا، سراوان و… اشاره کرد.
همچنین از جمله مهم‌ترین جاذبه‌های گردشگری تاریخی گیلان نیز تپه‌های باستانی مارلیک رودبار و قلعه کوتی دیلمان، شهرهای تاریخی گسکر و ماسوله، غار یرشلمان دیلمان، قلعه‌های تاریخی رودخان و سلسال، مسجد اسپیه مزگت رضوانشهر، محوطه‌های باستانی آق‌اولر و مریان تالش، خانه‌های صوفی املش و موزه میراث روستایی رشت را می‌توان نام برد.
در کنار این جاذبه‌ها، جذابیت‌های فرهنگی گیلان نیز که شامل آئین‌ها، بازی‌ها و ورزش‌های محلی، بازارهای هفتگی، صنایع دستی و لباس‌های محلی و انواع غذاهای محلی است، مجموعه‌ای بی‌نظیر از جاذبه‌های گردشگری در استان را به وجود آورده است.
مراسم «عروس گولِی»
«آبشار لاتون»
آبشار لاتون در استان گیلان، ۱۵ کیلومتری جنوب شهرستان آستارا، شهر لوندویل روستای کوته کومه جای گرفته‌است. ارتفاع تقریبی آبشار لاتون ۱۰۵ متر است که به لحاظ بلندی، مرتفع‌ترین آبشار گیلان و ایران به حساب می‌آید.
فاصله از روستای کوته کومه تا آبشار حدود شش کیلومتر است که در مدت طی این مسافت ۳/۵ ساعتی در حدود ۷۵۰ متر ارتفاع زیاد می‌شود.
مسیر صعود آبشار تپه‌هایی جنگلی و بسیار زیباست که در طول مسیر چشمه‌های فراوانی با آبی خنک و نوشیدنی دیده می‌شود. انتهای مسیر نیز دارای پرتگاه‌هایی خطرناک و مرگبار است. آبشار از فاصله ۵۰۰ متری قابل رویت است.
در حاشیه آبشار یکی از زیباترین جنگل‌های متراکم بکر و دست‌نخورده گیلان با انبوهی از درختان آلو، به، گلابی، گردو، فندق و سیب وحشی وجود دارد که در ۹ ماه از سال سرسبزی و زیبایی خود را حفظ می‌کند.
از تنوع جانوری اطراف آبشار نیز می‌توان به گرگ، گراز، خرس (نادر)، جوجه تیغی، اسب، گاو، و… اشاره کرد.
برای رفتن به این آبشار حتما باید از راهنمایان محلی بهره گرفته شود. مسیر آبشار تا روستای آسیوشوان آسفالته است، البته به دلیل کوهستانی بودن مسیر و دست‌اندازهای زیاد جاده برای این مسیر حتما از خودروهای راهنمایان بومی منطقه که عمدتا جیپ و ماشین‌های کوهستان هستند، استفاده کنید. این امر علاوه بر تضمین سفر شما، می‌تواند موجب رونق گردشگری منطقه نیز بشود.
برج تاریخی «میل اُمام»
این اثر در تاریخ دوم آبان ۱۳۸۲ با شماره ثبت ۱۰۶۴۶ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
«میل اُُمام» که در میان مردم منطقه به برج اُمام و همچنین آتشکده دوران ساسانی معروف است، در فاصله یک کیلومتری شمال شرق روستای قدیمی و زیبای اُمام، از توابع دهستان سُمام، بخش رانکوه، شهرستان املش قرار دارد و دسترسی به این برج از طریق روستای سُمام امکان پذیر است.
این برج بلندترین نقطه کوه سومان سرا، در ارتفاع دو هزار متری سطح دریا قرار دارد. شکل این میل، استوانه‌ای استو روی سراسر بدنه خارجی آن با گچ غربالی و درشت سفید شده است تا از دور نمایان شود.
میل اُمام را باید جزء برج های راهنما دانست.
در فرهنگ جغرافیای ایران آمده که در اطراف این میل بقایای ابنیه قدیمی از قبیل آجر و سفال مشاهده شده، از این رو این برج، آتشکده و یا برج خبری بوده. البته بعضی از ریش سپیدان محل هم معتقدند این محل در گذشته آتشکده بوده است.
«قلعه لیسار»
قلعه لیسار که به دژ یا قلعه «سلسال» نیز معروف است مربوط به دوره سلجوقیان بوده و در روستای لیسار شهرستان تالش واقع شده است.
این اثر که در تاریخ ۱۰ خرداد ۱۳۸۲ با شماره ثبت ۸۷۸۰ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده، در ارتفاع ۸۰ متری از زمین و روی تپه ای سنگی در ۱۵کیلومتری شهر هشتپر (مرکز شهرستان تالش) و مرکز دهستان لیسار واقع شده است.
این قلعه با بارویی بسیار مستحکم بر فراز تپه ای به ارتفاع حدود ۱۰۰ متر از زمین های اطراف در فاصله حدود چهار کیلومتری دریای خزر بنا شده است.
ساختمان دژ بر روی یک صخره سنگی قرار گرفته و دیوارهای آن با استفاده از سنگ و یا آجر با ملاط یا ساروج استوار شده است.
«بازار رشت»
بازار رشت (گیلکی: رشت بازار) بزرگ‌ترین بازار روباز کشور است که در مرکز شهر رشت و در منطقه دو شهرداری این شهر واقع شده و مرکز تمامی فعالیت‌های بازرگانی استان گیلان به حساب می‌آید.
بازار سنتی رشت شامل میدان بزرگ، میدان کوچک، چهارسوق‌ها و کاروانسراها است. معماری کاروانسراها و طاقی‌های موجود در این بازار یکی از جاذبه‌های توریستی آن است.
در بافت ۲۴ هکتاری بازار رشت، ۱۴ کاروانسرا وجود دارد که توسط راسته‌های مختلف به هم مرتبط هستند. این کاروانسراها در دوره قاجاریه و اوایل دوره پهلوی به عنوان کانون‌های بازرگانی ساخته شدند.
در گوشه و کنار بازار رشت می توان جلوه های گوناگونی از زیبایی‌های فرهنگ فولکلور این استان را یافت که به نوبه خود بسیار زیبا و جذاب است.
روزانه هزاران نفر از ساکنان شهرها و روستاهای استان گیلان و استان‌های مجاور، برای داد و ستد در این بازار حضور می یابند واین بازار برای گردشگران نیز همواره جذاب و دیدنی بوده است.
آبشار «ویسادار»
آبشار «ویسادار» با معنی لغوی (سایه درخت بید) سومین آبشار مرتفع گیلان است که در طبیعت بکر و زیبای شهر «پره سر» شهرستان «رضوانشهر» جا خوش کرده و با ابهتی مثال زدنی، چشم بازدید کنندگان را خیره می کند.
برای رسیدن به این آبشار کافی است تا پس از رسیدن به شهر «پره سر» -در مسیر عزیمت از انزلی به آستارا- به سمت «صیقل سرا» و «ابویار» منحرف شده و پس از طی حدود ۱۳ کیلومتر در دل جنگل های انبوه هیرکانی و لذت بردن از جاذبه های طول مسیر شامل استخرهای پرورش ماهی و مزارع پرورش زنبور عسل، در انتهای مسیر به پلی فلزی که امکان دسترسی به آبشار را فراهم می کند، برسید.
سرو «هرزویل»
سرو هرزویل درختی است بسیار کهن در شهرک هرزویل که یکی از آثار طبیعی ملی ایران و تحت حفاظت سازمان محیط زیست محسوب می شود. حریم آن مساحتی است با تقریبا ۱۰ هزار متر مربع که با حصار از بقیه منطقه جدا شده است.
در مورد سن این ابردرخت گفته‌ها بسیار است. در برخی منابع سن این درخت را سه هزار سال و در برخی منابع دیگر سن آن را هزار سال تخمین زده اند.
تالاب «امیرکلایه»
تالاب امیرکلایه در لاهیجان واقع شده و دسترسی به آن در حال حاضر از طریق جاده کنار گذر چمخاله به کیاشهر امکان پذیر است. تالاب امیر کلایه که در گذشته آن را «شاله کل» هم می نامیدند، در بخش «شیر جوپشت» در شمال لاهیجان و در ۲۸ کیلومتری شمال غربی لنگرود، در نزدیکی جاده بندر کیاشهر به لنگرود قررا دارد. تالاب در حدود هزار و ۲۳۰ هکتار مساحت دارد و عمق متوسط آن دو متر است.
یکی از ویژگی های منحصر به فرد تالاب بین المللی امیر کلایه لاهیجان در مقایسه با دیگر تالاب های گیلان این است که این تالاب از محدود محیط های تالابی آب شیرین است که تنها در یک کیلومتری دریا قرار دارد. این تالاب همچنین زیستگاه ۱۱ گونه از انواع ماهیان نظیر سوف، حاجی ترخان، اسبوله، اردک ماهی، کپور و گونه های دیگراست که در تنوع بخشی به این اکوسیستم آبی نقشی مؤثر دارند.
علاوه بر وجود انواع گونه های جانوری در این تالاب، این محیط آبی زیستگاه ۱۲ گونه گیاهی آبزی است که از نمونه های شاخص آن می توان به نیلوفر آبی، لاله تالابی، مریم آبی و عدسک اشاره کرد.
پسته دریایی که در زبان محلی به آن «ثعله باقلی» می گویند نیز یکی از گیاهان زیبایی است که در این تالاب می روید و محصول آن لاله تالابی است.
